توشیح التفسیر فی قواعد التفسیر و التأویل (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«توشیح
التفسیر فی قواعد
التفسیر و التاویل» نوشته
میرزا محمد بن سلیمان تنکابنی متوفای ۱۳۰۲ قمری و به
زبان عربی است.
وی در سال ۱۳۲۴ یا ۱۳۲۵ قمری در
تنکابن زاده شد. خاندان وی همه از بزرگان
علم و
دین بوده‌اند. او از محضر اساتیدی چون
ملا محمد صالح برغانی،
ملا عبد الکریم ایروانی،
ملا محمد جعفر استرآبادی،
محمد ابراهیم کلباسی،
شیخ محمد حسن، صاحب «
جواهر الکلام» و غیره بهره برد.
از وی تالیفاتی چون «
قصص العلما»، «
التاسیسات»، «
الخلجات» و... به جای مانده است. توشیح
التفسیر مشتمل است بر
قواعد علم تفسیر که بر این قواعد مسائلی متفرع شده است.
چنانکه در آن وجه تکاریر
آیات قرآنیه و
فصاعت،
بلاغت،
جزالت،
سلامت و
ملاحت آن آیات و نیز وجه
اعجاز و دفع تناقض در آیات قرآنیه و تاویلات و نکات و جامعیت قرآن بیان شده است. نویسنده در ابتدا به بیان مقدمات و
مبادی علم تفسیر پرداخته و از تواتر قرآن سخن به میان می‌آورد. در این بخش سخن از
تحریف قرآن و قائلین به تحریف و مخالفین با این نظریه به میان آمده و تبعات قول به وقوع تحریف در قرآن بیان شده است. اعجاز قرآن و وجوهی که برای اعجاز قرآن برشمرده‌اند از جمله بلاغت، اخبار غیبی و غیره، دفع شبهاتی که از طرف مخالفین ایراد شده نظیر وجود کلماتی غیرعربی در قرآن، خطاهای اعرابی، وجود
آیات متشابه در قرآن و غیره، وجه تکرار برخی آیات در سوره‌هایی نظیر
سوره الکافرون، نهی از
تفسیر به رای و جواز ترجمه قرآن کریم، بیان مقاصد قرآن نظیر شناخت حق، شناخت صراط مستقیم و شناخت
معاد و... ، تعداد سور و آیات قرآن و نیز حروف و حرکات آن و...
معنای سوره و آیه و جزئیت بسملة، حقیقت قرآن و بیان مراتب آن، بررسی معنای «نزول قرآن»، بیان قاعده‌ای در تاویل که نویسنده آن را از اخبار استفاده نموده است، توضیح مشرب خاص نویسنده در
تفسیر قرآن، تحقیق معنای «
میزان» بر مذاق عرفانی، راههای دفع تناقضات صوری آیات و نیز تناقضات صوری برخی آیات با روایات از جمله موضوعاتی است که در این کتاب بدانها پرداخته شده است.
کتاب شامل مقدمه‌ای از محقق، مقدمه مؤلف و دو باب ذیل که هریک مشتمل بر فصولی است می‌باشد: الباب الاول: «فی المقدمات و المبادی» که فصول ذیل را دربرمی گیرد: الفصل ۱: فی تواتر القرآن.
الفصل ۲: فی اعجاز القرآن. الفصل ۳: فی دفع شبه الطاعنین فی کلام رب العالمین. الفصل ۴: فی وجه التکاریر فی الآیات الفرقانیة و الکلمات القرآنیة و القصص المکررة الکتابیة.
الفصل ۵: فی تحقیق الکلام فیما جاء من الاخبار المعتبرة... الفصل ۶: فی بیان من
فسر القرآن برایه الفصل ۷: فی بیان احاطة القرآن بجمیع القرآن الفصل ۸: فی الاشارة الی عمدة مقاصد الکتاب الالهی و...
الباب الثانی: «فی نبذ من قواعد
التفسیر و التاویل» که شامل فصول ذیل است: الفصل ۱: فی باب ینفتح منه الف باب من قواعد التاویل.
الفصل ۲: فی معنی السورة و الآیة و جزئیة البسملة. الفصل ۳: فی حقیقة القرآن و بیان مراتبه الفصل ۴: فی تحقیق معنی نزول القرآن.
الفصل ۵: فی قاعدة شریفة من التاویل و... در پایان هم فهرست مطالب کتاب درج شده است.
کتاب از جمله آثار مرحوم میرزا محمد بن سلیمان تنکابنی نویسنده اثر مشهور «قصص
العلماء» است. این کتاب توسط شیخ جعفر سعیدی گیلانی مورد تحقیق و پژوهش قرار گرفته و در قطع وزیری با جلد شومیز در ۲۳۲ صفحه نخستین بار در سال ۱۴۱۱ هجری قمری از سوی «انتشارات کتاب سعدی»
قم به چاپ رسیده است.
نرم افزار مشکات الانوار، مرکز تحقیقات کامپیوتری
علوم اسلامی.
