تَوْبَه (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تَوْب،
تَوْبَه (به فتح تاء و سکون واو) و
مَتاب (به فتح میم) از
مفردات نهج البلاغه، به معنای
رجوع و
برگشتن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) پس از
بیعت، به مردم در بیانی از این واژه استفاده نموده است.
این واژه ۳۱ بار در «
نهج‌البلاغه» آمده است.
تَوْب،
تَوْبَه و
مَتاب: به معنای
رجوع و
برگشتن آمده است.
در
قاموس و
صحاح و
اقرب الموارد، قید
معصیت را اضافه کرده و گفته‌اند:
رجوع از معصیت؛ امّا مطلق رجوع صحیح است؛ زیرا این لفظ درباره
خدای تعالی نیز مکرّر به کار رفته است:
(لَقَدْ تابَ اللَّهُ عَلَی النَّبِیِّ وَ الْمُهاجِرینَ وَ الْاَنْصارِ)
برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) پس از بیعت، به مردم در ضمن کلامی فرمودند:
«وَ أَصْلِحوا ذاتَ بَيْنِكُمْ، وَ التَّوْبَةُ مِنْ وَرائِكُمْ، وَ لا يَحْمَدْ حامِدٌ إِلاّ رَبَّهُ، وَ لا يَلُمْ لائِمٌ إِلاّ نَفْسَهُ.» «و با هم آشتى دهيد، و به دنبال لغزش‌ها و گناهان توبه كنيد (در برابر نعمت‌ها) غير از خدا را نبايد ستايش كنيد، و (در مقابل مشكلات و ناراحتى ها) تنها بايد خويش را سرزنش نماييد.»
همچنین امام (علیه‌السلام) در بیانی دیگر می‌فرماید:
«وَ لا خَيْرَ في الدُّنْيا إِلاّ لِرَجُلَيْنِ: رَجُل أَذْنَبَ ذُنوباً فَهُوَ يَتَدارَكُها بِالتَّوْبَةِ، وَ رَجُل يُسارِعُ في الْخَيْراتِ.» «دنيا فقط براى دو كس خوب است: كسى كه گناهانى كرده و مى‌خواهد با توبه جبران كند، و كسى كه با سرعت به كارهاى نيک مشغول است.»
واژه «متاب» فقط یک‌بار در
نامه ۳۱ آمده است.
این واژه ۳۱ بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «توبه»، ص۱۷۸-۱۷۷.
