تنظیم خانواده
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تنظیم خانواده عبارت است از کنترل ارادی
پدر و
مادر در تعداد فرزندان و فاصله‌گذاری میان آنان، است. تنظیم خانواده، نوعی سیاست جمعیتی و مجموعه تدابیر و برنامه‌ریزی‌هایی است که خانواده‌ها بتوانند تعداد فرزندانی را که مایلند به صورت ارادی بیاورند.
فرزندان از
نعمت‌های بزرگ الهی و موجب استحکام
خانواده و تداوم حیات آن می‌باشند. از دیدگاه
اسلام، کثرت فرزندان با صرف‌نظر از عوارض جانبی آن، مطلوب و پسندیده و از موهبت‌های الهی است، زیرا سبب ازدیاد مسلمانان می‌گردد.
تنظیم خانواده و کنترل موالید عبارت است از کنترل ارادی تعداد فرزندان و فاصله‌گذاری میان فرزندان یک خانواده که رشته‌ای گسترده از روش‌هایی را در برمی‌گیرد که برای تنظیم باروری به‌کار گرفته می‌شود. اصطلاح مزبور به‌طور عمده در مفهوم کنترل باروری زنان به‌کار گرفته می‌شود. امّا دیگر شیوه‌های اختیاری، مانند: تاخیر در
ازدواج یا پرهیز از امور جنسی پس از ازدواج و عقیم‌سازی به وسیله جرّاحی و
سقط جنین را نیز شامل می‌گردد.
با توضیحی دیگر، محدود کردن جمعیت، نوعی سیاست اجتماعی است که هدف عمده‌اش، تقلیل و کاهش جمعیت با درنظر گرفتن اوضاع و امکانات طبیعی و اقتصادی و اجتماعی یک جامعه می‌باشد. تنظیم خانواده، نوعی سیاست جمعیتی و مجموعه تدابیر و برنامه‌ریزی‌هایی است که خانواده‌ها بتوانند تعداد فرزندانی را که مایلند به صورت ارادی بیاورند.
فرزندان از
نعمت‌های بزرگ الهی و زینت و زیبایی زندگی دنیوی و مایه امید و دلگرمی والدین برای تلاش و کوشش و موجب استحکام خانواده و تداوم حیات آن می‌باشند. از دیدگاه
اسلام، کثرت فرزندان با صرف‌نظر از عوارض جانبی آن، مطلوب و پسندیده و از موهبت‌های الهی است، زیرا سبب ازدیاد مسلمانان می‌گردد. در داستان
حضرت نوح در
قرآن، ازدیاد مال و فرزندان، یاری خدا بر مردم شمرده شده است. آن حضرت خطاب به قومش می‌گوید: از
گناهان خود
استغفار کنید که
خداوند آمرزنده است، تا برکات آسمان را پی‌در‌پی بر شما فرو فرستد و با اموال و فرزندان، شما را یاری بخشد. «وَیُمْدِدْکُم بِاَمْوَاٰلٍۢ وَبَنِینَ؛
».
هم‌چنین در قصه
بنی‌اسراییل خطاب به آن‌ها می‌فرماید: ما به وسیله اموال و ثروت سرشار و فرزندان و نفرات بسیار شما را تقویت نمودیم، آن‌چنان‌که نفرات شما بر نفرات دشمن (فرعونیان) فزونی گرفت. «وَاَمْدَدْنَٰکُم بِاَمْوَٰلٍۢ وَبَنِینَ وَجَعَلْنَٰکُمْ اَکْثَرَ نَفِیرًا؛
».
در سرگذشت
هود نبیّ (علیه‌السّلام) و
قوم عاد نیز مال و فرزندان، امداد الهی دانسته شده و از قول حضرت هود آمده است: از خدایی بترسید که شما را به
نعمت‌هایی که می‌دانید، امداد کرد و به‌طور مداوم و منظّم آن‌ها را در اختیار شما نهاد، شما را به چهارپایان و پسران
[لایق و برومند
] امداد نمود. «وَٱتَّقُوا۟ ٱلَّذِیٓ اَمَدَّکُم بِمَا تَعْلَمُونَ اَمَدَّکُم
بِاَنْعَٰمٍۢ وَبَنِینَ
».
از شیوه
بیان قرآن، معلوم می‌گردد، فرزندان از
نعمت‌های با اهمیّت خداوند می‌باشند، چرا که
نعمت‌ها بسیارند و در
بین تمام آن‌ها، خداوند متعال به ذکر
نعمت فرزندان پرداخته است. فرزندان، اعمّ از پسر و دختر، هدیه الهی هستند.
قرآن در این‌باره می‌فرماید: خداوند به هر کس اراده کند دختر می‌بخشد و به هر کس بخواهد پسر و اگر بخواهد
پسر و
دختر هر دو را به آن‌ها می‌دهد. «یَهَبُ لِمَن یَشَآءُ اِنَٰثًا وَیَهَبُ لِمَن یَشَآءُ ٱلذُّکُور اَوْ یُزَوِّجُهُمْ ذُکْرَانًا وَاِنَٰثًا ۖ وَیَجْعَلُ مَن یَشَآءُ عَقِیمًا
». تعبیر به «یَهَبَ» (می‌بخشد) دلیل روشنی است که هم دختران هدیه الهی هستند و هم پسران و از این‌جهت فرقی
بین آن‌ها نیست.
در روایت نیز کثرت اولاد و ازدیاد مسلمانان مطلوب دانسته شده است، به‌عنوان نمونه:
۱.
پیغمبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌فرماید: من به شما مسلمانان در مقابل امّت‌های دیگر در
روز قیامت مباهات و افتخار خواهم نمود. «فَاِنِّی اُبَاهِی بِکُمُ الْاُمَمَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ».
۲ـ در روایت دیگری نیز فرموده است: فرزند بسیار داشته باشید تا جمعیّت شما در آینده در مقابل امّت‌های دیگر افزایش یابد. «اَکْثِرُوا الْوَلَدَ اُکَاثِرْ بِکُمُ الْاُمَمَ غَداً».
۳ـ از قول
حضرت یوسف (علیه‌السّلام) نقل شده که خطاب به برادر خود فرموده است: اگر توانایی فرزندان بسیار داشتی که زمین را با
تسبیح و تمجید پروردگار سنگین سازند، چنین باش. «اِنِ اسْتَطَعْتَ اَنْ تَکُونَ لَکَ ذُرِّیَّةٌ تُثْقِلُ الْاَرْضَ بِالتَّسْبِیحِ فَافْعَلْ».
۴ـ
امام سجاد (علیه‌السّلام) فرموده است: سعادت مرد به این است که فرزندان بسیاری داشته باشد و از آن‌ها کمک بگیرد: «مِنْ سَعَادَةِ الرَّجُلِ اَنْ یَکُونَ لَهُ وُلْدٌ یَسْتَعِینُ بِهِمْ».
۵ـ فردی به نام
بکر بن صالح می‌گوید: به
امام کاظم (علیه‌السّلام) نوشتم، من با این‌که پنجاه سال از عمرم گذشته است، از این‌که صاحب فرزند بشوم اجتناب نموده‌ام، زیرا همسرم دوست ندارد و مدّعی است نمی‌توانیم آن‌ها را تربیت نماییم. حضرت فرمود: برای صاحب فرزند شدن، کوشش کن، زیرا خداوند آن‌ها را روزی خواهد داد. «اطْلُبِ الْوَلَدَ فَاِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَرْزُقُهُمْ».
انصاری، قدرت‌الله، احکام و حقوق کودکان در اسلام، ج۱، ص۱۹۹-۲۰۲، برگرفته از بخش « کنترل موالید (تنظیم خانواده)»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۸/۸/۱۴.
