تناقض حملیات

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

تناقض حملیات یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تناقض بین دو قضیه حملیه است.

---

تناقض قضایا دو قسم است:
۱. تناقض حملیات؛
۲. تناقض شرطیات.

---

تناقض حملیات همان اختلاف ذاتی دو قضیه حملیه از لحاظ کمّ، کیف و جهت (با وحدت در موارد هشت‌گانه) است، به طوری که از صدق هر یک از آن دو، کذب دیگری لازم آید. بر این اساس، نقیض موجبه کلیه، سالبه جزئیه است و برعکس، و نقیض موجبه جزئیه، سالبه کلیه است و برعکس؛ مانند: همه انسان‌ها خندان‌اند و بعضی از انسان‌ها خندان نیستند.
تناقض شرطیات همانند تناقض حملیات است؛ مثلاً نقیض «کلما کانت الشمس طالعة فالنهار موجود» چنین است: «لیس کلما کانت الشمس طالعة فالنهار موجود» و نقیض «قد یکون اذا کانت الشمس طالعة کان النهار موجوداً» عبارت است از: «لیس البتة اذا کانت الشمس طالعة کان النهار موجوداً». سایر موارد نیز به همین قیاس است.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

---