تلنگانه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تِلَنْگانه، ناحیـه‌ای در ایالت آندهرا پـرادش
هند می‌باشد.
ایـن ناحیه با ۸۰۰۱۱۴ کمـ ۲ مساحت، بزرگ‌ترین ناحیۀ اداری ایالت آندهرا پرادش به‌شمار می‌رود. تلنگانه در فلات دکن واقع شده، و از سمت
غرب به رشته کوه‌های گات و از
شرق به خلیج بنگال محدود است.
دو رودخانۀ گودآری در
شمال و کریشنا در
جنوب، از غرب به شرق در این ناحیه جریان دارند.
تلنگانه شامل مناطق شمال و شمال شرقی آندهرا پرادش، از جمله شهرستان‌های ورنگال، عادل‌آباد، خمامه، ماهابوبنگار، نالگوندا، رنگاردی، کریم نگر، نظام‌آباد، مدک، و حیدرآباد (مرکز این ایـالت) است.
مـردم تلنگانـه بـه زبان تلگو سخن می‌گویند، اما زبان‌های هندی و اردو نیز در آن‌جا رواج دارد.
تلنگانه از نظر اقتصادی توسعۀ چندانی نیافته است و از مناطق فقیر ایالت آندهرا پرادش به شمار می‌رود.
نام تلنگانه برگرفته از تری لینگامز است که اشاره به ۳ زبان یا لهجۀ آبول ایوا دارد.
این منطقه در دورۀ باستان به سبب وجود ۳ معبد مهم در آن از اشتهار برخوردار بوده است
از تلنگانه در مهابهاراتا (از منظومه‌های حماسی هند باستان) به عنوان پادشاهی تلینگا یاد شده است. بر اساس روایت مهابهاراتا، مردم این پادشاهی قبیله‌ای شناخته شده از تلاونا بودند که در ناحیۀ تلنگانه سکنا داشتند و در نبرد بزرگ پنداوا در منظومۀ مهابهاراتا از آن یاد شده است.
ناحیۀ تلنگانه از
سده ۳ق‌م تا سده ۳م در قلمرو سلسلۀ ساتاواهانا (اندرابودایی) بود.
از تلنگانه در منابع تاریخی رویدادهای مربوط به دورۀ
خلجیان و
تغلقیان و
بهمنیان که بر نواحی شرقی دکن نیز چیرگی داشتند، یاد شده است.
در دورۀ حکومت
سلطان محمود بهمنی (۸۸۷-۹۲۴ق)، سلطان‌قلی (بنیان‌گذار سلسلۀ قطب شاهیان) به امارت تلنگانه رسید و لقب قطب‌الملک یافت. او تا ۹۱۸ق/۱۵۱۲م در این سمت باقی ماند و در آن سال رایت شاهی برافراشته و اعلام
استقلال کرد؛ اما از آن‌جا که ارادتی به سلطان محمود بهمنی داشت، تا ۹۲۴ق که او زنده بود، هر ماه مبلغی به‌عنوان
هدیه به دربار او می‌فرستاد. پس از
مرگ سلطان محمود، سلطان‌قلی قلعه‌های مجـاور منطـقـۀ خـود را (کـه شمـار آنهـا را ۶۰ تـا ۷۰ قلعـه برشمرده‌اند) تسخیر کرد و قلمرو خود را در شرق تا کرانه‌های غربی خلیج بنگال گسترش داد؛ چون سلطان‌قلی
شیعه مذهب و از مریدان مشایخ صفوی بود، به پیروی از
شاه اسماعیل صفوی مذهب شیعه را در قلمرو خود مذهب رسمی اعلام نمود و دستور داد در خطبه‌های
نماز جمعه نام
ائمه اثنا عشری قرائت شود. همچنین در خطبه‌ها نام شاه اسماعیل صفوی را مقدم بر نام خود قرار داد.
۱. Wikipedia. ۲. Telangana. ۳. The Imperial...
پس از سقوط سلسلۀ قطب‌شاهی (۱۰۹۸ق/۱۶۸۷م)، آصف‌جاهیان بر این منطقه حکمرانی کردند.
در سدۀ ۱۱ق/ ۱۷م، ناحیۀ تلنگانه بـه تابعیت
گورکانیان هنـد درآمد.
در اوایل سدۀ ۱۲ق/۱۸م، با تجزیۀ امپراتوری گورکانیان، سلسلۀ مسلمان آصف‌جاهیان نظام حیدرآباد را تأسیس کردند. این نظام بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین نواب‌نشین‌های هند را تشکیل می‌داد که تا بخش‌هایی از مدرس را نیز دربر می‌گرفت
در ۱۳۲۶ش/۱۹۴۷م با استقلال هند از
انگلستان، نظام حیدرآباد خواستار استقلال خود از هند شد، اما در ۱۹۴۸م به عنوان ایالتی در قلمرو حکومت هند باقی ماند. در آن روزگار ۲۲ شهرستان تلگوزبان در ناحیۀ دکن وجود داشت که ۹ شهرستان آن در منطقۀ تلنگانه واقع بودند. در ۱۹۵۳م تشکّل ایالت آندهرا بر پایۀ وحدت زبانی تحقق یافت و سپس در ۱۹۵۶م منطقۀ تلنگانه که جزو حیدرآباد دکن بود، متحداً ایالت واحدی با عنوان آندهرا پرادش تشکیل دادند.
(۱) صاعدی شیرازی، احمد، حدیقة السلاطین قطب شاهی، به کوشش علی‌اصغر بلگرامی، حیدرآباد دکن، ۱۹۶۱م.
(۲) طباطبا، علی، برهان مآثر، دهلی، ۱۳۵۵ق/۱۹۳۶م.
(۳) فرشته، محمدقاسم، تاریخ، کانپور، ۱۳۰۱ق.
(۴) کرمی، مجتبی، نگاهی به تاریخ حیدرآباد دکن، تهران، ۱۳۷۳ش.
(۵) میرعالم، حدیقة العالم، حیدرآباد دکن، ۱۳۰۹ق؛ نیز:
(۶) Britannica.
(۷) EI۲.
(۸) The Imperial Gazetteer of India, New Delhi, ۱۹۸۱.
(۹) Telangana, wwwtelanganacom/historyhtm.
(۱۰) Wikipedia , enwikipedia org/wiki.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «تلنگانه»، شماره۶۰۷۷.
