تلاوت از روی قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

یکی از دستورهایی که پیشوایان ما در باب تلاوت قرآن داده‌اند خواندن قرآن از روی مصحف است و روی این مساله تاکید فراوانی کرده‌اند. چه بسا علت این تاکید، بهره گرفتن از «نورانیت» قرآن است، تا مسلمانان از قرآن بهرة بیشتری ببرند و نورانیت قرآن در آنان اثر گذارد.

---

قرآن، کتاب «نور» است.
خداوند بزرگ در جاهای مختلف قرآن، کتاب خود را «نور» معرفی می‌کند. از جمله می‌فرماید:
یا ایها الناس قد جاءکم برهان من ربکم و انزلنا الیکم نورا مبینا.
‌ای مردم! برای هدایت شما از جانب خدا برهانی محکم آمد و نوری تابان (قرآن) به سوی شما فرستادیم.
ف آمنوا بالله و رسوله و النور الذی انزلنا.
پس به خدا ایمان آورید و به رسول او ونوری (قرآن) که فرو فرستادیم.
نه تنها قرآن ـ که آخرین کتاب آسمانی است ـ نور است بلکه سایر کتب آسمانی نیز نور است.
قرآن؛ تورات و انجیل را هم نور معرفی کرده است. «همانا ما تورات را فرو فرستادیم در آن برای انسانها هدایت و نور است»، «و انجیل را بر عیسی فرستادیم که در آن هدایت و نور است، زیرا این کتابها برنامة زندگی سعادتمندانة دنیا و آخرت انسانها بوده است. و هر چه انسانها به قوانین کتب آسمانی بیشتر عمل کنند سعادت و کامیابی آنها در دنیا و آخرت افزونتر می‌شود.
نگاه به قرآن عبادت است

---

با توجه به مقدمه‌ای که بیان شد اگر کسی بپرسد؛ قرآن را بهتر است از روی مصحف یا از حفظ بخوانیم، پاسخ می‌دهیم؛ اتفاقا شخصی به نام «اسحاق بن عمار» همین پرسش را از امام صادق (علیه‌السّلام) می‌کند.
جریان این پرسش و پاسخ به این شرح است:
به امام (علیه‌السّلام) عرض کردم: فدایت شوم من قرآن را از حفظ دارم، بهتر است آن را از حفظ بخوانم یا از روی مصحف؟ امام (علیه‌السّلام) فرمود: آن را بخوان و در مصحف نظر کن؛ زیرا آن بهتر است. آیا نمی‌دانی نگاه در مصحف کردن عبادت است؟
در توضیح کلام امام باید گفت؛ قرائت قرآن و نگاه کردن به قرآن دو عبادت جداگانه است. به عبارت دیگر کسی که قرآن را از حفظ می‌خواند بدون اینکه به آن نگاه کند یک عبادت کرده است و پاداش آن نزد خدا محفوظ است. اما اگر قرآن را از روی آن بخواند عبادت دیگری به نام «نگاه به مصحف» انجام داده است. ابوذر از پیامبر بزرگوار اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل می‌کند که فرمود:
«النظر فی المصحف یعنی صحیفة القرآن عبادة».
نگاه کردن در مصحف، یعنی صفحة قرآن عبادت است.
با دقت در مضمون این حدیث شریف نتیجه می‌گیریم که قرآن دریای بیکرانی است که همة انسانها می‌توانند از آن بهره گیرند، از انسانهای کاملی چون پیامبر اسلام و امامان معصوم(علیهم‌السّلام) تا افراد کم سواد و احیانا بی سواد . قرآن سفرة باز و مائدة آسمانی است. هر کس به اندازة استعداد خود از آن سود می‌برد.
بنابراین برادران و خواهرانی که احیانا سواد هم نداشته باشند می‌توانند با طهارت و وضو قرآن را باز کنند به خطوط آن نگاه کنند و خداوند برای آنها پاداش عبادت را ثبت می‌نماید.
تذکر مهم: البته عزیزان قرآن پژوهی که در مرحلة حفظ قرآن هستند برای نگهداری آیات در حافظة خود مجبورند قرآن را از حفظ بخوانند و مساله صورت دیگری پیدا می‌کند. اما همین دوستان در صورتی که قصد تمرین حفظ قرآن ندارند سزاوار است از روی مصحف، قرآن تلاوت کنند.

---

تلاوت قران از روی مصحف شریف دارای آثار و برکاتی است که در کلام معصومان علیهم‌السّلام درخشیده است.

۳.۱ - عبادت چشم

هر یک از اعضای بدن هنگام عبادت دارای بهره‌هایی است؛ مثلا در وضو دستها، صورت و روی پاها بهره‌ای از وضو دارند و در صدقه، دستی که آن را می‌دهد پاداش دارد. یکی از بهره‌های مهم چشم از عبادت، نگاه به قرآن کریم است و ما با نگاه به قرآن سهم چشم را از این عبادت، به آن بخشیده‌ایم.
رسول بزرگوار اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در این زمینه فرمود:
«اعطوا اعینکم حظها من العبادة، قالوا: و ما حظها من العبادة یا رسول الله؟
قال: النظر فی المصحف و التفکر فیه و الاعتبار عند عجائبه».
بهرة چشمانتان را از عبادت بدهید. گفتند: ‌ای رسول خدا بهرة چشمان از عبادت چیست؟ فرمود: نگاه کردن در مصحف و تفکر در آن و عبرت گرفتن از عجایب آن است.

۳.۲ - رعایت حق مصحف

قرآن‌هایی که در منازل، مساجد و اماکن متبرک وجود دارد هر کدام حقی به گردن مسلمانان دارد. ادای حقوق آنها، باز کردن، نگاه کردن و قرائت آنهاست. در همة خانه‌ها معمولا یک جلد قرآن موجود است. عده‌ای از خانمهای خانه دار سلیقه به خرج می‌دهند و آن را در جایگاه‌های پارچه‌ای زیبا و تمیز قرار می‌دهند و در جای بلندی از خانه می‌گذارند و این کار پسندیده‌ای است. اما این کار ادای حق قرآن نیست، بلکه رعایت حق قرآن به قرائت آن است.
در بعضی از خانه‌های قرآن‌ها متعدد با خطها و در قطعهای متفاوت وجود دارد. توصیة ما این است که اهل این خانه‌ها برنامه‌ای تنظیم کنند تا هنگام خواندن قرآن از همة آنها استفاده شود تا شامل آنهایی نشوند که قرآن از آنان به پیشگاه خداوند شکایت برده است.
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرماید: سه چیز در پیشگاه خداوند از سه گروه شکایت می‌کند:
«مسجد خراب لا یصلی فیه اهله و عالم بین جهال و مصحف معلق قد وقع علیه الغبار لا یقرا فیه».
مسجدی که همسایگانش در آن نماز نخوانند، و عالمی که بین ناآگاهان باشد (و از علم او استفاده نکنند)، و قرآنی که غبار گرفته و خوانده نشود.

۳.۳ - تخفیف گناه والدین

کسی که قرآن را از روی مصحف بخواند علاوه بر این که چشمانش را از نور قران بهره مند می‌نماید سبب تخفیف گناه پدر و مادرش می‌شود. امام ششم (علیه‌السّلام) فرموده است:
«من قرا القرآن من المصحف متعه الله ببصره و خفف عن والدیه و ان کانا کافرین».
کسی که قرآن را از روی مصحف بخواند خدا دیدگان او را بهره مند می‌سازد و به وسیلة آن گناهان پدر و مادرش را تخفیف می‌دهد، اگر چه آنان کافر باشند.

۳.۴ - تکثیر بیشتر قرآن

اگر همه مقید باشند از روی مصحف، قرآن بخوانند این مساله موجب رواج قرآن کریم و چاپ و تکثیر بیشتر آن می‌شود. در نتیجه در دسترس همگان قرار می‌گیرد و میل و رغبت نسبت به قرآن فزونی می‌یابد.

---