تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة - الاجارة (لنکرانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب « تفصيل الشريعة في شرح تحرير الوسيلة: الإجارة» اثر آيت الله
شیخ محمد فاضل لنکرانی ، شرح تفصيلى
تحریر الوسیله و حاوى اقوال، آرا و انديشه
هاى مهم‌ترين فقيهان
شیعه در مسايل و فروعات
اجاره و شرايط و
احکام آن است.
مرجع عاليقدر حضرت آيت الله العظمى حاج
شیخ محمد فاضل لنکرانی در سال ۱۳۱۰ ديده به جهان گشود. از آنجا كه عشق، راهنماى استاد، و شور و علاقه، چراغ راهش بود، تحصيلات دينى او با سرعتى بسيار پيش مى‌رفت، به طورى كه دوره
هاى ادبيات و سطوح را كه معمولا طلّاب ديگر در مدت ۸ يا ۹ سال به پايان مى‌بردند، وى تنها در مدت ۶ سال سپرى كرد، از اين رو هنگامى كه درست ۱۹ سال از سنين عمر را پشت سر نهاده بود، وارد آخرين مرحله تحصيلات حوزه يعنى
درس خارج گرديد.
در سال
هاى جوانى حدود ۱۱ سال در درس مرحوم
آیت الله بروجردی و حدود ۹ سال نيز مجموعاً در درس
هاى فقه و اصول
امام خمینی ( قدس سره) شركت داشت . ایشان در كنار درس
هاى فقه و
اصول ، چند سال از عمر پرثمرش را نيز در درس
هاى فلسفه و
حکمت گذرانيد. در اين رشته استاد او، بزرگ مرد تفسير، استاد كم نظير، مرحوم
علامه طباطبایی بود كه وى در محضر پربارش طىّ سال ها، قسمتى از مباحث
منظومه سبزواری و سپس كتاب
اسفار ملا صدرای شیرازی را تعليم گرفت. البته در كنار همه اينها در مباحث ديگرى چون بحث
هاى مسائل
عقيدتى و نيز مباحثى در درس
اخلاق شركت مى‌كرد و از استادان ديگرى هم به طور پراكنده بهره گيرى و كسب فيض مى‌نمود. ایشان در سن سی سالگی به درجه اجتهاد رسیدند . نکته‌ای دیگر که در زندگی استاد جلب توجه می‌کند، این است که از نخستین سال
های جوانی، همواره تحصیل و تدریس به موازات یکدیگر در زندگی اش جریان داشته است، در آن سال
های ۱۵- ۱۶ سالگی عده شاگردانش غالبا به ۷۰- ۸۰ نفر می‌رسید و هنگامی که به ۱۹ سالگی رسید، دیگر جلسات درسش آن قدر گسترش یافته بود که بیشتر اوقات صدها نفر در محضر درس وی حاضر می‌شدند، تا جایی که وقتی به تدریس
کفایة الاصول (آخرین کتاب سطح عالی و دشوارترین کتاب آن دوره) می‌پرداخت قریب ۶۰۰- ۷۰۰ نفر پای درسش می‌نشستند . حضرت آيةالله العظمي فاضل، روز شنبه ۲۶ خرداد ماه ۱۳۸۶ در سن ۷۶ سالگي دعوت حق را لبيك گفت. خداوند او را با اولياء الله محشور كند انشاء الله .
هدف اصلى شارح، شناسايى مبانى و ادله فقهى مسايل مطرح شده در متن تحرير و مقايسه و تطبيق ميان آراى ماتن( صاحب متن كتاب) با آراى ديگر فقيهان
شیعه و در نهايت طرح نظريه فقهى خود نويسنده است.
ويژگى عمومى اين اثر علاوه بر تشريح جوانب و فروعات و مبانى نظرى هر مسئله، پشتوانه
هاى اصولى است كه نويسنده با تسلط بر مباحث و قواعد لفظى و مباحث عقلى اصول فقه، آنها را به شكلى روشن پايه
استدلال و تقرير فقهى قرار داده است.
ابتدا تعريف
اجاره به تمليك منفعت اعيان مملوكه با اخذ عوض آمده و در ذيل آن نويسنده ميان مفهوم لغوى و اصطلاحى اجاره، تفكيك قايل شده و مجموعه تعاريف فقهى اجاره را معنا شناسى كرده و آن را با
استعمال عرفى اجاره مقايسه كرده است.
عقد اجاره لفظى است كه
ایجاب و قبول دال بر اجاره و تملك با دادن عوض دارد. در ذيل بررسى مفهوم
عقد اجاره و شرايط و مبانى تحقق آن به تفصيل بحث شده و همان طور كه شيوه عمومى اين كتاب است ميان جنبه‌ها و ابعاد موضوع تفكيك شده است.
در اين‌جا جريان
معاطات در اجاره، از
عقد اجاره تفكيك و ادله و پشتوانه نظرى هر كدام تحقيق شده است. از نظر نويسنده معاطات در اجاره مثل ساير معاطات اشكالى ندارد اما متعلق اجاره اگر چيزى مانند زمين و خانه باشد اجاره با تسلط غير بر عين محقق خواهد شد.
در باره
عقد اجاره هم نويسنده، پژوهش دامنه‌دارى كرده و در تبيين ماهيت
صيغه
هاى عقود، شش مبناى نظرى براى توصيف ماهيت
عقد اجاره آورده است. در تبيين شرايط اجاره تصريح شده كه شرايط متعاقدين در باب اجاره همان شرايط در
بیع است و در ادامه ذيل دو مسئله متن تحرير، سه موضوع مفهوم شرط و شرايط و مناسبات موجر و مستأجر و تحقيق در ادله و روايات مربوطه طرح كرده است و در اين زمينه استدلال‌ها و نظريات
شیخ انصاری ، مبناى بررسى بيشترى قرار گرفته است.
سپس فروعات متعددى راجع به ارتباط اجاره و
جعاله و معاطات و مسايل جزيى مرتبط با شرايط صحت اجاره ارائه نموده است. در مبحث بعدى از لزوم
عقد اجاره و مشروعيت تقابل در
عقد اجاره به مانند
عقد بيع و همه معاملات سخن رفته و اجراى خياراتى مانند
خیار مجلس ،
خیار حیوان ،
خیار شرط و ساير خيارات در اجاره و مبناى فقهى و ادله روايى استنباطى اين خيارات بررسى شده است. در مسئله عدم
بطلان اجاره با فروش عين مستأجره سه فرض و فرع با تحقيق تفصيلى در اقوال و آرا و پاسخ به اشكالات مطرح شده است.
آيا اجاره با موت موجر يا مستأجر
باطل مى‌شود؟ نويسنده، ابتدا وجوه و ابعاد اين مسئله و اقوال فقها را بررسى كرده آن‌گاه هر كدام از اين وجوه را بر قواعد، مبانى و نصوص و ادله تطبيق داده و اشكالات و نقص
هاى نظرى را آشكار ساخته است. تفحص گسترده و روشن سازى جوانب هر موضوع با تمركز بر مبانى اصولى و مفاد روايات از خصوصيات كار
آیت الله فاضل لنکرانی در هر مبحث است و در اين‌جا هم روش محققانه خود را در باره اجاره صبى، عيوب عين مستأجره و رابطه منفعت و عمل و
اجرت و عين مستأجره با تحقيق جامع ارائه كرده است.
در مسئله
امتناع موجر از
تسلیم عين و يا تلف شدن عين، فروعات بسيارى بررسى شده و
حکم فقهى آنها از نظر فقهاى شيعه ارزيابى شده است. مبحث اجاره فاسده و ادله
ضمان آن در ادامه آمده است. نويسنده، براى اثبات ضمان به
اجماع ، قاعده ما يضمن، قاعده اقدام،
قاعده ید و قاعده ضرر تمسك كرده و نحوه تقرير و استدلال به هر يك از اين مبانى و قواعد را توضيح داده است.
در روايات مثال‌ها و شواهد مختلفى راجع به اجاره دادن عين مستأجره از سوى مستأجر به مبلغ بيشتر مطرح شده و از معصومين راجع به زمين، خانه، كشتى، آسياب و موارد ديگر پرسش‌هايى شده است. نويسنده ضمن بررسى مفهوم و مفاد اين روايات در باره تعميم اين عناوين به مصداق
هاى بيشتر و مفهوم
کراهت و
حرمت در اين روايت‌ها پرداخته است. مسايل بعدى به
اجیر خاص و عام،
استجاره زن براى
رضاعت ، اخذ اجرت بر
واجب ، استجاره براى حيازت مباحات، ضمانت اجير و عامل، تنازع در اجاره و اسباب و موجبات ضمان و ادله و اقوال فقها راجع به اشكال مختلف ضمانت عامل و اجير بررسى و تحقيق شده و در پايان چهار فرع و موضوع جزيى در اين باره تحليل شده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
