• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تفسیر معتزله

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



تفسیر معتزله، تفسیر بر اساس عقاید مذهب معتزله است.



معتزله یکی از فرقه‌های کلامی است که در اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم هجری در عصر اموی پیدا شد. رئیس این فرقه، واصل بن عطاء (۸۰ - ۱۳۱ق) است.


اصول و مبانی اعتقادی معتزله عبارتند از: توحید؛ عدل؛ وعد و وعید؛ امر به معروف و نهی از منکر؛ منزلة بین المنزلتین (یعنی مرتکب کبیره، نه مؤمن است و نه کافر. به خلاف مرجئه که او را مومن می‌دانند و به خلاف خوارج که او را کافر می‌خوانند).


معتزله برای اثبات عقاید خود و رد ادله مخالفان، تفسیر قرآن را با مهارت خاصی به حاکمیت عقل پیوند زدند؛ تاجایی که گاهی روایات صحیح را نادیده می‌گرفتند؛ یعنی هرجا بین عقل و نقل تعارضی به وجود می‌آمد، اگر نمی‌توانستند برای نقل تاویلی بیابند، آن را رد می‌کردند.


معتزله در تفسیر قرآن همه آرای خود را صحیح می‌دانستند و بنا به دیدگاه اجتهادی خود آن جا که از یک آیه احتمال‌های مختلفی به ذهن می‌رسید، همه آن‌ها را موافق اجتهاد صحیح می‌شمردند. در حقیقت، رسالت تفسیر در پپشگاه معتزله، تاویل آیاتی از قرآن است که با عقاید آنان سازگار نیست.
معتزله گاهی برای توجیه عقایدشان قرائت مشهور را رها کرده، به قرائت شاذ روی آوردند، چنان که در قول خداوند (وکلم الله موسی تکلیما) برای تنزیه خدا "الله" را به فتح می‌خوانند و "موسی" را، با تقدیر ضمه، فاعل تلقی می‌کردند تا فاعل تکلم "موسی" باشد، نه "الله".
[۲] گلدتسیهر، ایگناتس، ۱۸۵۰ - ۱۹۲۱م، مذاهب التفسیرالاسلامی، ص(۱۲۱-۱۹۹).
[۴] جوینی، مصطفی الصاوی، مناهج فی التفسیر، ص۱۰۷.
[۵] کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، شناخت قرآن، ص(۴۳۳-۴۴۷).
[۷] جلالیان، حبیب الله، تاریخ تفسیرقرآن کریم، ص(۱۵۶-۱۶۴).



تفاسیر معتزله؛ مفسران معتزله.


۱. نساء/سوره۴، آیه۱۶۴.    
۲. گلدتسیهر، ایگناتس، ۱۸۵۰ - ۱۹۲۱م، مذاهب التفسیرالاسلامی، ص(۱۲۱-۱۹۹).
۳. ذهبی، محمد حسین، -۱۹۷۷م، التفسیروالمفسرون، ج۱، ص۳۶۷.    
۴. جوینی، مصطفی الصاوی، مناهج فی التفسیر، ص۱۰۷.
۵. کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، شناخت قرآن، ص(۴۳۳-۴۴۷).
۶. صالح، صبحی، ۱۹۲۶ -، مباحث فی علوم القرآن، ص۲۹۴.    
۷. جلالیان، حبیب الله، تاریخ تفسیرقرآن کریم، ص(۱۵۶-۱۶۴).



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تفسیر معتزله».    




جعبه ابزار