• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تعلیم به محمد (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



خداوند مواردی همچون احکام الهی، چگونگی حمد و تسبیح خداوند، دعا کردن و ... را به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله تعلیم دادند. دراین مقاله آیات مرتبط با تعلیم به حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله معرفی می‌شوند.



خداوند، تعليم دهنده محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. سَيَقُولُ السُّفَهاءُ مِنَ النَّاسِ ما وَلَّاهُمْ عَنْ قِبْلَتِهِمُ الَّتِي كانُوا عَلَيْها قُلْ لِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ يَهْدِي مَنْ‌ يَشاءُ إِلى‌ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ‌ . خداوند، در اين‌گونه آيات، نحوه برخورد با ديگران رابه پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله تعليم داده است.
۲. أُولئِكَ الَّذِينَ يَعْلَمُ اللَّهُ ما فِي قُلُوبِهِمْ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ عِظْهُمْ وَ قُلْ لَهُمْ فِي أَنْفُسِهِمْ‌ قَوْلًا بَلِيغاً.
۳. وَ إِذا جاءَكَ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِآياتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلى‌ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ أَنَّهُ مَنْ عَمِلَ مِنْكُمْ سُوءاً بِجَهالَةٍ ثُمَّ تابَ مِنْ بَعْدِهِ وَ أَصْلَحَ فَأَنَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ.
۴. وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّما يُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِسانُ الَّذِي يُلْحِدُونَ إِلَيْهِ أَعْجَمِيٌّ وَ هذا لِسانٌ عَرَبِيٌّ مُبِينٌ.
۵. ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِما يَصِفُونَ.
۶. وَ لا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَ لَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ.


مشرکان مکّه، مدّعى تأثير پذيرى و تعليم ديدن محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله، از عوامل مرموز:
أَنَّى لَهُمُ الذِّكْرى‌ وَ قَدْ جاءَهُمْ رَسُولٌ مُبِينٌ‌ ثُمَّ تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ قالُوا مُعَلَّمٌ مَجْنُونٌ‌. واژه «مجنون» ممكن است به معناى جن‌زده و متأثّر ازعوامل مرموز و ناپيدا باشد.


موارد تعليم به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله عبارتند از:

۳.۱ - احكام‌

خداوند، تعليم‌دهنده احکام به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلْ ما أَنْفَقْتُمْ مِنْ خَيْرٍ فَلِلْوالِدَيْنِ وَ الْأَقْرَبِينَ وَ الْيَتامى‌ وَ الْمَساكِينِ وَ ابْنِ السَّبِيلِ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ‌ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فِيهِ قُلْ قِتالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَ كُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا يَزالُونَ يُقاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَنْ دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطاعُوا وَ مَنْ يَرْتَدِدْ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَيَمُتْ وَ هُوَ كافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِيها خالِدُونَ‌ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ قُلْ فِيهِما إِثْمٌ كَبِيرٌ وَ مَنافِعُ لِلنَّاسِ وَ إِثْمُهُما أَكْبَرُ مِنْ نَفْعِهِما وَ يَسْئَلُونَكَ ما ذا يُنْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ‌ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْيَتامى‌ قُلْ إِصْلاحٌ لَهُمْ خَيْرٌ وَ إِنْ تُخالِطُوهُمْ فَإِخْوانُكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَأَعْنَتَكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ.
۲. وَ يَسْتَفْتُونَكَ فِي النِّساءِ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِيهِنَّ وَ ما يُتْلى‌ عَلَيْكُمْ فِي الْكِتابِ فِي يَتامَى النِّساءِ اللَّاتِي لا تُؤْتُونَهُنَّ ما كُتِبَ لَهُنَّ وَ تَرْغَبُونَ أَنْ تَنْكِحُوهُنَّ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الْوِلْدانِ وَ أَنْ تَقُومُوا لِلْيَتامى‌ بِالْقِسْطِ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ كانَ بِهِ عَلِيماً.
۳. يَسْتَفْتُونَكَ قُلِ اللَّهُ يُفْتِيكُمْ فِي الْكَلالَةِ إِنِ امْرُؤٌ هَلَكَ لَيْسَ لَهُ وَلَدٌ وَ لَهُ أُخْتٌ فَلَها نِصْفُ ما تَرَكَ وَ هُوَ يَرِثُها إِنْ لَمْ يَكُنْ لَها وَلَدٌ فَإِنْ كانَتَا اثْنَتَيْنِ فَلَهُمَا الثُّلُثانِ مِمَّا تَرَكَ وَ إِنْ كانُوا إِخْوَةً رِجالًا وَ نِساءً فَلِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ أَنْ تَضِلُّوا وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْ‌ءٍ عَلِيمٌ.
۴. يَسْئَلُونَكَ ما ذا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّباتُ وَ ما عَلَّمْتُمْ مِنَ الْجَوارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ اللَّهُ فَكُلُوا مِمَّا أَمْسَكْنَ عَلَيْكُمْ‌ وَ اذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسابِ.
۵. يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ.

۳.۲ - استعاذه‌

خداوند، تعليم‌دهنده چگونگى استعاذه به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. وَ قُلْ رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزاتِ الشَّياطِينِ‌ وَ أَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَنْ يَحْضُرُونِ.
۲. قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ الْفَلَقِ‌ مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ‌ وَ مِنْ شَرِّ غاسِقٍ إِذا وَقَبَ‌ وَ مِنْ شَرِّ النَّفَّاثاتِ فِي الْعُقَدِ وَ مِنْ شَرِّ حاسِدٍ إِذا حَسَدَ.
۳. قُلْ أَعُوذُ بِرَبِّ النَّاسِ‌ مَلِكِ النَّاسِ‌ إِلهِ النَّاسِ‌ مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ‌ الَّذِي يُوَسْوِسُ فِي صُدُورِ النَّاسِ‌ مِنَ الْجِنَّةِ وَ النَّاسِ.

۳.۳ - تسبيح‌

خداوند، تعليم‌دهنده آداب و چگونگى تسبیح به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ كُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ.
۲. ... قُلْ سُبْحانَ رَبِّي‌ ....
۳. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ‌ ....
۴. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ‌ ....
۵. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ.
۶. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ‌ وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ أَدْبارَ السُّجُودِ.
۷. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ حِينَ تَقُومُ‌ وَ مِنَ اللَّيْلِ فَسَبِّحْهُ وَ إِدْبارَ النُّجُومِ.
۸. فَسَبِّحْ بِاسْمِ رَبِّكَ الْعَظِيمِ.
۹. وَ مِنَ اللَّيْلِ فَاسْجُدْ لَهُ وَ سَبِّحْهُ لَيْلًا طَوِيلًا.
۱۰. سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى.
۱۱. فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كانَ تَوَّاباً.

۳.۴ - حمد

خداوند، تعليم‌دهنده شيوه حمد و ستايش الهى به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ كُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ.
۲. وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ يَتَّخِذْ وَلَداً وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ شَرِيكٌ فِي الْمُلْكِ وَ لَمْ يَكُنْ لَهُ وَلِيٌّ مِنَ الذُّلِّ وَ كَبِّرْهُ تَكْبِيراً.
۳. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ غُرُوبِها وَ مِنْ آناءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَ أَطْرافَ النَّهارِ لَعَلَّكَ‌ تَرْضى‌.
۴. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِهِ‌ ....
۵. قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ‌ ....
۵. وَ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ‌ ....
۶. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ.
۷. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَ قَبْلَ الْغُرُوبِ.
۸. ... وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ‌ ....
۹. فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ‌ ....

۳.۵ - دعا

خداوند، تعليم‌دهنده خواستنيها و نيايش و دعا به پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. فَإِذا قَضَيْتُمْ مَناسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آباءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْراً فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ خَلاقٍ‌ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ رَبَّنا آتِنا فِي الدُّنْيا حَسَنَةً وَ فِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّارِ.
۲. قُلِ اللَّهُمَّ مالِكَ الْمُلْكِ تُؤْتِي الْمُلْكَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْكَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلى‌ كُلِّ شَيْ‌ءٍ قَدِيرٌ.
۳. وَ قُلْ رَبِّ أَدْخِلْنِي مُدْخَلَ صِدْقٍ وَ أَخْرِجْنِي مُخْرَجَ صِدْقٍ وَ اجْعَلْ لِي مِنْ لَدُنْكَ سُلْطاناً نَصِيراً.
۴. فَتَعالَى اللَّهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ وَ لا تَعْجَلْ بِالْقُرْآنِ مِنْ قَبْلِ أَنْ يُقْضى‌ إِلَيْكَ وَحْيُهُ وَ قُلْ رَبِّ زِدْنِي عِلْماً.
۵. وَ قُلْ رَبِّ اغْفِرْ وَ ارْحَمْ وَ أَنْتَ خَيْرُ الرَّاحِمِينَ.
۶. قُلِ اللَّهُمَّ فاطِرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ عالِمَ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ أَنْتَ تَحْكُمُ بَيْنَ عِبادِكَ فِي ما كانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ.

۳.۶ - علم‌

خداوند، تعليم‌دهنده علم لدنّی و معارف دست‌نايافتنى به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله با الهام قلبی به وى:
وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ وَ رَحْمَتُهُ لَهَمَّتْ طائِفَةٌ مِنْهُمْ أَنْ يُضِلُّوكَ وَ ما يُضِلُّونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَ ما يَضُرُّونَكَ مِنْ شَيْ‌ءٍ وَ أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتابَ وَ الْحِكْمَةَ وَ عَلَّمَكَ ما لَمْ تَكُنْ تَعْلَمُ وَ كانَ فَضْلُ اللَّهِ عَلَيْكَ عَظِيماً. جمله «و علّمك ما لم‌تكن تعلم» شامل تعاليم و الهامات قلبى و خفى هم مى‌شود.

۳.۷ - قرآن

تعلیم‌دهنده قرآن به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله عبارت است از:

۳.۷.۱ - جبرئیل

جبرئیل، تعليم‌دهنده قرآن به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحى‌ عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوى‌.
مراد از «شديدالقوى‌»، جبرئيل است.

۳.۷.۲ - خداوند

خداوند، تعليم‌دهنده قرآن و معارف آن، به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله:
۱. وَ لَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّما يُعَلِّمُهُ بَشَرٌ لِسانُ الَّذِي‌ يُلْحِدُونَ إِلَيْهِ أَعْجَمِيٌّ وَ هذا لِسانٌ عَرَبِيٌّ مُبِينٌ‌. از اينكه خداوند در دفاع از پيامبرش فرموده، زبان آن كسى را كه آموزگار محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله ذكر كرده‌اند غير عربی و آنچه بر پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله نازل شده عربى است، استفاده مى‌شود كه خداوند، تعليم‌دهنده قرآن و معارف آن به محمّد صلی‌الله‌علیه‌وآله است.
۲. الرَّحْمنُ‌ عَلَّمَ الْقُرْآنَ.


۱. بقره/سوره۲، آیه۱۴۲.    
۲. نساء/سوره۴، آیه۶۳.    
۳. انعام/سوره۶، آیه۵۴.    
۴. نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۳.    
۵. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۹۶.    
۶. فصّلت/سوره۴۱، آیه۳۴.    
۷. دخان/سوره۴۴، آیه۱۳.    
۸. دخان/سوره۴۴، آیه۱۴.    
۹. بقره/سوره۲، آیه۲۱۵.    
۱۰. بقره/سوره۲، آیه۲۱۷.    
۱۱. بقره/سوره۲، آیه۲۱۹.    
۱۲. بقره/سوره۲، آیه۲۲۰.    
۱۳. نساء/سوره۴، آیه۱۲۷.    
۱۴. نساء/سوره۴، آیه۱۷۶.    
۱۵. مائده/سوره۵، آیه۴.    
۱۶. انفال/سوره۸، آیه۱.    
۱۷. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۹۷.    
۱۸. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۹۸.    
۱۹. فلق/سوره۱۱۳، آیات۱-۵.    
۲۰. ناس/سوره۱۱۴، آیات۱-۶.    
۲۱. حجر/سوره۱۵، آیه۹۸.    
۲۲. اسراء/سوره۱۷، آیه۹۳.    
۲۳. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۲۴. فرقان/سوره۲۵، آیه۵۸.    
۲۵. غافر/سوره۴۰، آیه۵۵.    
۲۶. ق/سوره۵۰، آیه۳۹.    
۲۷. ق/سوره۵۰، آیه۴۰.    
۲۸. طور/سوره۵۲، آیه۴۸.    
۲۹. طور/سوره۵۲، آیه۴۹.    
۳۰. واقعه/سوره۵۶، آیه۷۴.    
۳۱. واقعه/سوره۵۶، آیه۹۶.    
۳۲. حاقّه/سوره۶۹، آیه۵۲.    
۳۳. انسان/سوره۷۶، آیه۲۶.    
۳۴. اعلی/سوره۸۷، آیه۱.    
۳۵. نصر/سوره۱۱۰، آیه۳.    
۳۶. حجر/سوره۱۵، آیه۹۸.    
۳۷. اسراء/سوره۱۷، آیه۱۱۱.    
۳۸. طه/سوره۲۰، آیه۱۳۰.    
۳۹. فرقان/سوره۲۵، آیه۵۸.    
۴۰. نمل/سوره۲۷، آیه۵۹.    
۴۱. عنکبوت/سوره۲۹، آیه۶۳.    
۴۲. لقمان/سوره۳۱، آیه۲۵.    
۴۳. نمل/سوره۲۷، آیه۹۳.    
۴۴. غافر/سوره۴۰، آیه۵۵.    
۴۵. ق/سوره۵۰، آیه۳۹.    
۴۶. طور/سوره۵۲، آیه۴۸.    
۴۷. نصر/سوره۱۱۰، آیه۳.    
۴۸. بقره/سوره۲، آیه۲۰۰.    
۴۹. بقره/سوره۲، آیه۲۰۱.    
۵۰. آل‌عمران/سوره۳، آیه۲۶.    
۵۱. اسراء/سوره۱۷، آیه۸۰.    
۵۲. طه/سوره۲۰، آیه۱۱۴.    
۵۳. مؤمنون/سوره۲۳، آیه۱۱۸.    
۵۴. زمر/سوره۳۹، آیه۴۶.    
۵۵. نساء/سوره۴، آیه۱۱۳.    
۵۶. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ۵، ص ۷۹-۸۰.    
۵۷. نجم/سوره۵۳، آیه۴.    
۵۸. نجم/سوره۵۳، آیه۵.    
۵۹. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ۹، ص ۲۶۱.    
۶۰. نحل/سوره۱۶، آیه۱۰۳.    
۶۱. الرّحمن/سوره۵۵، آیه۱.    
۶۲. الرّحمن/سوره۵۵، آیه۲.    



مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲۶، ص۱۷۷، برگرفته از مقاله «تعلیم به محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله».    






جعبه ابزار