تعدی اصحاب سبت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
با تحقیقات زبان شناختی و تاریخی ، بیشتر محققان بر آنند که این واژه از زبان آرامی و شاید عبری به
زبان عربی وارد شده است. گفتنی است که واژه سبت از دیرباز در میان
عبرانیان ، افزون بر استعمال معمول آن به مفهوم لغوی، به معنی روز شنبه ، و با واژه «عِرِب» به معنای شب روز سبت (شب شنبه) به کار می‌رفته است.
یکی از مواردی که در
قرآن به آن اشاره شده است، عصیان و تجاوز اصحاب سبت از حکم ممنوعیت صید
ماهی در
روز شنبه می‌باشد آنجاکه می‌فرماید:
ولقد علمتم الذین اعتدوا منکم فی السبت..(و كسانى از شما را كه در روز شنبه از فرمان خدا تجاوز كردند نيك شناختيد پس ايشان را گفتيم بوزينگانى طردشده باشيد).
در
آیه مذکور به روح عصیانگرى و نافرمانى حاکم بر
یهود و علاقه شدید آنها به امور مادى اشاره شده: نخست مى‌گوید: (قطعا حال کسانى را که از میان شما در روز شنبه نافرمانى و
گناه کردند دانستید) (و لقد علمتم الذین اعتدوا منکم فى السبت ).
و نیز دانستید که ما به آنها گفتیم : به صورت بوزینه‌گان طرد شده اى در آئید و آنها چنین شدند (فقلنا لهم کونوا قردة خاسئین ).
و رفعنا فوقهم الطور بمیثـقهم وقلنا لهم ادخلوا الباب سجدا وقلنا لهم لاتعدوا فی السبت...(و كوه طور را به يادبود پيمان با آنان بالاى سرشان افراشته داشتيم و به آنان گفتيم سجده‌كنان از در درآييد و نيز به آنان گفتيم در روز
شنبه تجاوز مكنيد و از ايشان پيمانى استوار گرفتيم).
فبما نقضهم میثـقهم... فلایؤمنون الا قلیلا(پس به سزاى پيمان‌شكنى‌شان و انكارشان نسبت به
آیات خدا و كشتار ناحق آنان از
انبیاء و گفتارشان كه دل‌هاى ما در غلاف است لعنتشان كرديم بلكه خدا به خاطر كفرشان بر دل‌هايشان مهر زده و در نتيجه جز شمارى اندك از ايشان
ایمان نمى‌آورند).
در
تفسیر نمونه آمده است: باز اصحاب سبت از خواب غفلت بیدار نشدند و از مرکب غرور پائین نیامدند، به همین جهت ما
کوه طور را بر بالاى سر آنها به حرکت در آوردیم ، و در همان حال از آنها
پیمان گرفتیم و به آنها گفتیم که به عنوان
توبه از گناهانتان از در
بیت المقدس با
خضوع و خشوع وارد شوید، و نیز به آنها تاکید کردیم که در روز شنبه دست از کسب و کار بکشید و راه تعدى و تجاوز را پیش نگیرید و از ماهیان دریا که در آن روز صیدش
حرام بود استفاده نکنید و در برابر همه اینها پیمان شدید از آنان گرفتیم اما آنها به هیچیک از این پیمان‌هاى مؤکد وفا نکردند!
لعن الذین کفروا من بنی اسرءیل علی لسان داود وعیسی ابن مریم ذلک بما عصوا وکانوا یعتدون (از ميان فرزندان اسرائيل آنان كه كفر ورزيدند به زبان
داوود و
عیسی بن مریم مورد لعنت قرار گرفتند اين
[۶] به خاطر آن بود كه عصيان ورزيده و از فرمان خدا تجاوز مى‌كردند).
در این آیات براى اینکه از تقلیدهاى کورکورانه
اهل کتاب از پیشینیان‌شان جلوگیرى کند اشاره به سرنوشت شوم آنها کرده و مى گوید: کافران از
بنی اسرائیل بر زبان داود و عیسى بن مریم ، لعن شدند و این دو پیامبر بزرگ از خدا خواستند که آنها را از رحمت خویش دور سازد
(لعن الذین کفروا من بنى اسرائیل على لسان داود و عیسى ابن مریم )
در اینکه چرا تنها نام این دو
پیامبر صلى اللّه علیه و آله و سلّم برده شده است
مفسران احتمالاتى داده‌اند گاهى گفته مى‌شود، علت آن این است که سرشناس‌ترین پیامبران بعد از
موسی علیه السلام این دو پیامبر بودند، و گاهى گفته مى‌شود که بسیارى از اهل کتاب افتخار مى‌کردند که فرزندان داودند،
قرآن با این جمله اعلام مى‌کند که داود از کسانى که راه کفر و طغیان پیش گرفتند، متنفر بود، و بعضى گفته‌اند که این آیه اشاره به دو واقعه تاریخى است که
خشم این دو پیامبر بزرگ را برانگیخت و جمعى از بنى اسرائیل را نفرین کردند، داود در مورد ساکنان شهر ساحلى ایله که به
اصحاب سبت معروفند و سرگذشت آنها در
سوره اعراف خواهد آمد، و حضرت مسیح درباره جمعى از پیروان خود که بعد از نزول مائده آسمانى باز هم راه انکار و مخالفت را پیش گرفتند لعن و نفرین نمود.
و سـلهم عن القریة التی کانت حاضرة البحر اذ یعدون فی السبت اذ تاتیهم حیتانهم یوم سبتهم شرعا ویوم لایسبتون لاتاتیهم کذلک نبلوهم بما کانوا یفسقون (و از اهالى آن شهرى كه كنار
دریا بود از ايشان جويا شو آنگاه كه به حكم روز شنبه تجاوز مى‌كردند آنگاه كه روز شنبه آنان ماهي‌هايشان روى
آب مى‌آمدند و روزهاى غير شنبه به سوى آنان نمى‌آمدند اين گونه ما آنان را به سبب آنكه نافرمانى مى‌كردند مى‌آزموديم).
در این آیات صحنه دیگرى از تاریخ پرماجراى بنى اسرائیل ، که مربوط به جمعى از آنها است که در ساحل دریائى زندگى مى کردند، آمده است ، منتها روى سخن در آن به
پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) است ، و به او مى گوید که از
یهود معاصر خویش درباره این جمعیت سوال کند یعنى این خاطره را به وسیله سوال در
ذهن آنان مجسم ساز، تا از آن پند گیرند، و از سرکشى و کیفرى که در انتظار سرکشان است بپرهیزند.
این سرگذشت ، چنانکه در
روایات اسلامى به آن اشاره شده مربوط به جمعى از بنى اسرائیل است که در ساحل یکى از دریاها (ظاهرا دریاى احمر بوده که در کنار سرزمین
فلسطین قرار دارد) در بندرى بنام ایله (که امروز بنام بندر ایلات معروف مى باشد) زندگى مى کردند و از طرف
خداوند به عنوان آزمایش و امتحان دستورى به آنها داده شد و آن اینکه صید ماهى را در آن روز تعطیل کنند اما آنها با آن دستور مخالفت کردند و گرفتار مجازات دردناکى شدند که شرح آنرا در این آیات مى خوانیم .
در نخستین آیه مى فرماید: ((از قوم یهود معاصر خویش ماجراى شهرى را که در کنار دریا قرار داشت سؤ ال کن )) (و اسئلهم عن القریة التى کانت حاضرة البحر).
(و به یاد آنها بیاور زمانى را که در روز شنبه از قانون پروردگار تجاوز مى کردند)) (اذ یعدون فى السبت ).
زیرا روز شنبه تعطیل آنها بود و وظیفه داشتند، دست از کار و کسب و
صید ماهى بکشند و به مراسم عبادت آن روز بپردازند، اما آنها این دستور را زیر پا گذاردند.
سپس قرآن آنچه را در جمله قبل سربسته بیان کرده بود چنین شرح مى دهد به خاطر بیاور ((آن هنگام را که ماهیان در روز شنبه در روى آب آشکار مى شدند و در غیر روز شنبه ماهى کمتر به سراغ آنها مى آمد)) (اذ تاتیهم حیتانهم یوم سبتهم شرعا).
((سبت )) در لغت به معنى تعطیل عمل براى استراحت است و اینکه در قرآن در
سوره نبا مى خوانیم و جعلنا نومکم سباتا ((خواب شما را مایه راحت شما قرار دادیم نیز اشاره به همین موضوع است ، و روز شنبه را از این جهت ((یوم السبت )) نامیده اند که برنامه هاى کسب و کار معمولى در آن تعطیل مى شد، سپس این نام بر این روز باقى ماند.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۴۱۸، برگرفته از مقاله «تعدی اصحاب سبت».
