تعدد شرط
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تعدد شرط به تعدّد شرط در جمله‌های شرطی با وحدت
جزا اطلاق می‌شود.
یکی از مسایلی که در
مفهوم شرط مطرح می‌شود، بحث پیرامون جمله یا جمله‌های شرطیه‌ای است که دارای شرط متعدد و جزای واحد می‌باشد؛ یعنی شرطی که موجب تحقق جزا می‌گردد، بیش از یک چیز است، مانند: «اذا خفی الاذان فقصّر» و «اذا خفی الجدران فقصّر».
در این دو جمله، جزا واحد و
شرط متعدد است؛ به این معنا که دو سبب برای شکسته شدن
نماز مسافر آورده شده است:
۱. ندیدن دیوارهای شهر؛
۲. نشنیدن
اذان شهر.
در این گونه جمله‌ها، در صورت پذیرش مفهوم داشتن جمله شرطی، میان مفهوم یکی با
منطوق دیگری
تعارض پیش می‌آید، زیرا در مثال ذکر شده، ظاهر جمله اول این است که علت انحصاری برای شکسته شدن
نماز ، نشنیدن اذان است؛ یعنی ندیدن دیوار شهر نمی‌تواند علت آن باشد.
این در حالی است که منطوق جمله دوم
دلالت می‌کند بر این که ندیدن دیوار شهر، علت شکسته شدن نماز است.
از سوی دیگر، مفهوم جمله دوم این است که
علت انحصاری شکسته شدن نماز، ندیدن دیوار شهر است؛ یعنی اگر
مکلف اذان را نشنید باید نماز را کامل بخواند؛ در حالی که منطوق جمله اول دلالت می‌کند بر این که اگر اذان را نشنید، باید نماز را شکسته بخواند.
برای حل تعارض میان این دو جمله، دو راه پیشنهاد شده است:
۱. از ظهور
جمله شرطیه در «استقلال در سببیت»؛ یعنی از تمام
سبب بودن آن برای جزا، دست برداشته و گفته شود شنیدن اذان و ندیدن دیوار شهر روی هم رفته علت برای قصر نماز می‌باشد؛
۲. از ظهور جمله شرطیه در «انحصار در سببیت» دست برداشته و گفته شود نشنیدن اذان یا ندیدن دیوار شهر هر یک به تنهایی سبب مستقل برای قصر نماز می‌باشد.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۳۴۴، برگرفته از مقاله «تعدد شرط».
