تعاکس
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تعاکس یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای نسبت میان هر قضیه‌ای با
عکس آن است.
«عکس» عبارت است از: تبدیل دو طرف
قضیه با بقای
کیف (
سلب و
ایجاب) و صدق. «تعاکس»، نسبت ما بین هر قضیه‌ای با عکس آن است.
در
منطق مقارن آمده است: «از جمله موارد عموم مطلق در قضایا، نسبت ما بین هر قضیه‌ای با عکس آن (چه
عکس مستوی و چه
عکس نقیض) است، چه اینکه عکس هر قضیه‌ای -به خودی خود- اعم از خود آن می‌باشد؛ یعنی هر جا اصل قضیه صادق آید، عکس آن نیز صادق است، لکن در پاره‌ای موارد عکس صدق می‌کند بدون اینکه اصل صدق کند و از این رو گفته‌اند: عکس، لازمه اعم اصل قضیه است؛ برای مثال قضیه «هر حیوانی
انسان است» کاذب است، اما عکس مستوی آن یعنی «بعضی از انسان‌ها حیوان‌اند» صادق است».
در
منطق التلویحات در بحث
جهات قضایا، تعاکس را در معنای برقراری نسبت لزوم از هر دو طرف بین دو قضیه استعمال کرده و گفته است: نسبت
تناقض میان موجهات در برخی مصادیق به نحو لزوم (از یک طرف) و در پاره‌ای دیگر به نحو تعاکس (لزوم از هر دو طرف و تلازم طرفینی) است.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «تعاکس»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۶.
