تعارض استصحاب سببی و مسببی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

تعارض استصحاب سببی و مسببی، تنافی میان مدلول استصحاب سببی و مسبّبی را می‌گویند.

---

تعارض استصحاب سببی و مسببی، به معنای تنافی میان مؤدای استصحاب سببی و استصحاب مسببی است که شک در یکی، مسبب از شک در دیگری است.

---

برای مثال، شخص هم در بقای طهارت آب قلیلی که احتمال داده می‌شود با نجاست برخورد کرده باشد، شک می‌کند و هم در بقای نجاست لباسی که با این آب شسته شده؛ در این جا ارکان هر دو استصحاب ، تام است:
۱. استصحاب بقای طهارت آب (استصحاب سببی)؛
۲. استصحاب بقای نجاست لباس (استصحاب مسببی).
در این مثال، شک در نجاست لباس، مسبب از شک در طهارت آب است.
در کتاب « فرائد الاصول » آمده است:
«القسم الاول: ما اذا کان الشک فی مستصحب احدهما مسبباً عن الشک فی الآخر، فان کان الشک فی احدهما مسببا عن الشک فی الآخر فاللازم تقدیم الشک السببی و اجراء الاستصحاب فیه و رفع الید عن الحالة السابقة للمستصحب الآخر. مثاله: استصحاب طهارة الماء المغسول به ثوب نجس، فان الشک فی بقاء نجاسة الثوب و ارتفاعها، فیستصحب طهارته و یحکم بارتفاع نجاسة الثوب خلافاً لجماعة».

---

درباره به حکم این گونه تعارض ، چند دیدگاه وجود دارد:
۱. مشهور علما هم چون مرحوم « شیخ انصاری » شک سببی را بر مسببی مقدم داشته و استصحاب را در شک سببی اجرا می‌کنند؛ در این صورت، وضع مسبب خود به خود روشن می‌شود. این تقدیم نزد ایشان از باب حکومت است؛
۲. « محقق قمی » بین آن دو جمع نموده است؛
۳. برخی، مراجعه به مرجحات را توصیه کرده‌اند؛
۴. برخی دیگر همانند مرحوم « امام خمینی » در مسئله تفصیل داده و گفته‌اند: اگر استصحاب از نوع عقلی یا عرفی باشد، استصحاب سببی بر استصحاب مسببی مقدم نخواهد شد و اگر از نوع سببیت شرعی باشد، استصحاب سببی مقدم می‌گردد.

---