تسهیل المنافع فی الطب والحکمة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«تسهیل المنافع فی الطب و الحکمة» تالیف
ابراهیم بن عبدالرحمن ارزق متوفی
قرن ششم به
زبان عربی است.
نویسنده در مقدمه تصریح کرده است که کتاب را با مبنا قرار دادن دو کتاب معتبر و معروف «
شفاء الاجسام »، تالیف
فقیه شیخ
محمد بن ابی الغیث کمرانی و «
کتاب الرحمة » تالیف
حکیم مقری مهدی الصبری و با بهره گیری از کتب متعدد دیگر و با حذف داروهای ناشناخته و دور از دسترس به صورتی مختصر و در عین حال جامع تالیف نموده است. مهم‌ترین امتیاز این کتاب سرعت دسترسی به موضوع و یافتن داروهای مناسب و سهل الوصول است.
نویسنده کتاب شیخ
محمد بن ابی الغیث را بسیار پرفائده، اما مفصل و مبسوط و کتاب
حکیم مقری را بسیار مختصر و در نتیجه به لحاظ اختصار فاقد مطالبی در مورد برخی از بیماری‌ها دانسته است. در کتاب شیخ از داروهایی نام برده شده که در سرزمین‌های ما یافت نمی‌شود.
وی کتاب الرحمة را زیربنا قرار داده و با حذف داروهای نایاب و دور از دسترس با کتاب حکیم
ماردینی و بعضی دیگر از کتب مثل کتاب
اللقط تالیف
ابن جوزی ، کتاب
برء الساعة تالیف
رازی ،
کتاب مجموع تالیف
سویدی ، کتاب
کامل الصناعة الطبیة تالیف
علی بن عباس اهوازی و چند کتاب دیگر آن را تکمیل کرده است.
کتاب خود در دو جزء و پنج قسم تنظیم شده است. چهار قسم در جزء اول و تتمه جزء اول و جزء پنجم در جزء دوم آمده است. هر بخش از این اثر نیز خود به ابواب و فصول متعددی تقسیم شده است.
این کتاب از دو جهت قابل بررسی است:
اول آن که نثر مؤلف نثری شیوا و گویا است و با آن که وی از
اطناب و تطویل‌های بدون فائده پرهیز می‌کند، در عین حال نکته‌ای را هم از قلم فروگذار نمی‌کند.
دوم این که هر چند قصد مؤلف نگاشتن مجموعه‌ای
طبی بر اساس دو کتاب «الرحمة» و «
شفاء الاجسام » است و بر این عهد نیز پا بر جا باقی مانده، ولی با این حال به متون دیگر
طبی و غیرطبی نیز نظر دارد. کتاب‌هایی از جمله
رساله ماردینی ، کتاب جامع شافعی
،
کتاب البرکة ،
شرح نووی بر
صحیح مسلم ، شمس العلوم
،
زاد المسافر ،
مسند احمد بن حنبل و
المجموع نووی بخش کوچکی از این منابع مورد استفاده‌اند. با این سخن می‌توان این اثر را در عین اختصار، نگاشته‌ای جامع و سودمند دانست، خصوصا آن که مؤلف در کنار پرداختن به شیوه‌های مرسوم در درمان بیماری‌ها از اشاره به
روایات نبوی نیز غفلت نورزیده است.
عناوین بخش‌های مختلف کتاب عبارت است از:
۱. علم طبیعت و دستور به درمان.
۲. طبایع اغذیه و داروها و منافع آن‌ها.
۳. آنچه که برای بدن در حالت سلامتی مفید است. در این بخش علاوه بر ذکر مطالب
طبی ،
روایاتی را از
پیامبر اکرم علیه‌السّلام و نیز سخنانی را از
حکماء آورده است.
۴. علاج بیماری‌های مخصوص هر عضو.
۵. علاج بیماری‌های درگیرکننده اعضای مختلف بدن.
در حاشیه این اثر، کتاب طب النبی تالیف ذهبی چاپ شده است. فهرست هر یک از مجلدات کتاب نیز در انتهای همان جلد آمده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور)
