• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تسلی (شاعران)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


تَسَلّی، تخلص چند شاعر پارسی زبان ایران و هند در سده‌های ۱۱-۱۳ق/۱۷-۱۹م است.


میرمحمدمعصوم تسلی استرابادی (سدۀ ۱۱ق)، فرزند میرمحمدامین معروف به میرلوحی یا میرجی.
[۱] منزوی، خطی مشترک، ج۷، ص۹۵۲.
[۲] نوشاهی، عارف، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج۱، ص۶۱۵، لاهور، ۱۳۶۲ش.
از او دو اثر باقی‌مانده است: رساله‌ای در علم رمل و دیوان اشعارش به نام قضا و قدر. تسلی در هند درگذشت.
[۳] علی حسن‌خان، صبح گلشن، ج۱، ص۸۵، به کوشش عبدالمجید‌خان، بهوپال، ۱۲۹۵ق.
[۴] شفیق لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۶۱، به کوشش محمد اکبرالدین صدیق، کراچی، ۱۹۷۷م.
[۵] احمدعلی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، ج۱، ص۴۵۲، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۶۸م.
[۶] نوشاهی، عارف، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج۱، ص۶۱۵، لاهور، ۱۳۶۲ش.


تسلی اصفهانی، فرزند اوحدالدین حسینی بلیانی. وی در دورۀ جهانگیر (۱۰۱۳-۱۰۳۷ق)، به هند رفت، مدتی در آن‌جا زندگی کرد، ولی بار دیگر به ایران بازگشت و در کاشان اقامت گزید.
[۷] گلچین‌ معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۱۸، مشهد، ۱۳۶۹ش.


ابوالحسن تسلی شیرازی فرزند میرزاجعفر، از سادات دستغیب شیراز است.
وی مدتی در خدمت ابوالوالی به تحصیل پرداخت، پس از آن به اصفهان و سپس به عتبات رفت و بار دیگر به شیراز بازگشت. از او ابیاتی در تذکره‌ها نقل شده است.
[۸] صبا، محمدمظفرحسین، تذکرۀ روز روشن، ج۱، ص۱۵۱، به کوشش محمدحسین رکن‌زادۀ آدمیت، تهران، ۱۳۴۳ش.
[۹] عبرت، محمدعلی، مدینة الادب، ج۱، ص۵۶۶، تهران، ۱۳۷۶ش.
[۱۰] داور، محمدمفید، مرآت الفصاحه، ج۱، ص۱۱۸، به کوشش محمود طاووسی، شیراز، ۱۳۷۱ش.


رجبعلی تسلی شیرازی (سدۀ ۱۳ق)، که به شغل جدول‌کشی، صحافی و تذهیب روزگار می‌گذراند و در صحن شاهچراغ حجرۀ صحافی و تذهیب کاری داشت.
[۱۱] مفتون دنبلی، عبدالرزاق، گلستان دارا، ج۱، ص۱۷۴، به کوشش عبدالرسول خیام‌پور، تبریز، ۱۳۴۳ش.
[۱۲] بسمل شیرازی، علی‌اکبر، تذکرۀ دلگشا، ج۱، ص۶۲۲، به کوشش منصور رستگار فسایی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
[۱۳] دیوان‌بیگی، احمد، حدیقة الشعراء، ج۱، ص۳۳۴، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۶۴ش.
[۱۴] فسایی، حسن، فارس‌نامۀ ناصری، ج۲، ص۱۱۶۱، به کوشش منصور رستگار فسایی، تهران، ۱۳۶۷ش.
[۱۵] داور، محمدمفید، مرآت الفصاحه، ج۱، ص۱۱۸-۱۱۹، به کوشش محمود طاووسی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
[۱۶] محمود میرزا قاجار، سفینة المحمود، ج۲، ص۵۵۷، به کوشش عبدالرسول خیام‌پور، تبریز، ۱۳۴۶ش.

وی صاحب دیوانی بوده که از میان رفته است. با این حال، چند بیتی از او در تذکره‌ها آمده است.
[۱۷] مفتون دنبلی، عبدالرزاق، گلستان دارا، ج۱، ص۱۷۴، به کوشش عبدالرسول خیام‌پور، تبریز، ۱۳۴۳ش.
[۱۸] بسمل شیرازی، علی‌اکبر، تذکرۀ دلگشا، ج۱، ص۶۲۲، به کوشش منصور رستگار فسایی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
[۱۹] دیوان‌بیگی، احمد، حدیقة الشعراء، ج۱، ص۳۳۴، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۶۴ش.
[۲۰] فسایی، حسن، فارس‌نامۀ ناصری، ج۲، ص۱۱۶۱، به کوشش منصور رستگار فسایی، تهران، ۱۳۶۷ش.
[۲۱] داور، محمدمفید، مرآت الفصاحه، ج۱، ص۱۱۸-۱۱۹، به کوشش محمود طاووسی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
[۲۲] محمود میرزا قاجار، سفینة المحمود، ج۲، ص۵۵۷، به کوشش عبدالرسول خیام‌پور، تبریز، ۱۳۴۶ش.


محمدابراهیم تسلی شیرازی، که در شیراز به شغل تازیانه‌بافی (قَمچی) روزگار می‌گذراند. وی در دورۀ جلال‌الدین اکبر (د ۱۰۱۴ق) راهی هندوستان شد و در آن‌جا با کسانی مانند مسیح‌الزمان، الاهی شیرازی، قاسم کاهی و ابوالفضل، از شاگردان صائب، مصاحبت یافت.
[۲۳] نصرآبادی، میرزاطاهر، تذکرۀ نصرآبادی، ج۱، ص۳۶۶، به کوشش وحید دستگردی، تهران، ۱۳۶۱ش.
[۲۴] شفیق لچهمی، نراین، شام غریبان، ج۱، ص۶۰، به کوشش محمد اکبرالدین صدیق، کراچی، ۱۹۷۷م.
[۲۵] عظیم‌آبادی، حسینقلی‌خان، نشتر عشق، ج۱، ص۲۷۸، دوشنبه، ۱۹۸۱م.
[۲۶] غنی، فرخ‌آبادی محمدعبدالغنی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۳۲، علیگره، ۱۹۱۶م.
تسلی در ۱۰۳۴ق/۱۶۲۵م، همراه مسیح‌الزمان راهی مکه شد و در مراجعت به هند درگذشت
[۲۷] نصرآبادی، میرزاطاهر، تذکرۀ نصرآبادی، ج۱، ص۳۶۷، به کوشش وحید دستگردی، تهران، ۱۳۶۱ش.

ابیات پراکنده‌ای از او باقی‌مانده است.
[۲۸] نصرآبادی، میرزاطاهر، تذکرۀ نصرآبادی، ج۱، ص۳۶۷، به کوشش وحید دستگردی، تهران، ۱۳۶۱ش.


ابوالسلوک تسلی قاجار، شاعرِ عارف مسلکِ سدۀ ۱۳ق، که «قضا» و «قاجار» نیز تخلص می‌کرد. او مدتی منشی و مستوفی فرمانداران قاجاری در مازندران، تهران و تبریز بود. سروده‌هایش بیش‌تر در مدح، مرثیۀ مذهبی و غزل است.
[۲۹] مرکزی، خطی، ج۱۳، ص۳۳۴۴- ۳۳۴۵.


جهانگیر تسلی لرستانی، از شاعران دورۀ شاه عباس صفوی و فرزند شاه وردی‌خان حاکم لرستان بود که به دست همین شاه کشته شد. تسلی پس از قتل پدرش راهی شهرهای مختلف شد، تا سرانجام در کازرون به خدمت شیخ ابوالقاسم کازرونی رسید و دو سال نزد وی به کسب دانش پرداخت.

پس از آن راهی شیراز شد و از آن‌جا به هند رفت و در ۱۰۲۵ق/۱۶۱۶م، در ۱۹ سالگی به دربار عبدالرحیم‌خان خانان راه یافت و او را مدح گفت. تخلص او، نخست «حفظی» بود، ولی بعدها عبدالباقی نهاوندی صاحب کتاب مآثر الآثار، تخلص «تسلی» را برای او برگزید. از سروده‌های او نمونه‌ای در دست نیست.
[۳۰] نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۳، ص۱۵۲۵-۱۵۲۶، کلکته، ۱۹۲۴م.
[۳۱] گلچین‌ معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۱۹-۲۲۰، مشهد، ۱۳۶۹ش.


تسلی لکهنوی، لاله تیکارام رای. پدرش گوپال رای، بخشی‌گری (وقایع نگار) سپاه نواب وزیرالممالک را به عهده داشت. خانوادۀ او اهل اُتاوه بود، اما خود وی حدود سال ۱۱۸۴ق/۱۷۷۰م در لکهنو زاده شد.
[۳۲] آزرده، محمد صدرالدین، تذکرۀ آزرده، ج۱، ص۳۰، به کوشش مختارالدین احمد، کراچی، ۱۹۷۴م.
[۳۳] شیفته، محمدمصطفی ‌خان، گلشن ‌بی‌خار، ج۱، ص۱۰۱، لاهور، ۱۹۷۳م.


تسلی در جوانی سروده‌های شاعران بزرگ را جمع‌آوری می‌کرد، اما بعدها خود به سرودن شعر به زبان‌های فارسی و اردو پرداخت.
[۳۴] مصحفی، غلام همدانی، تذکرۀ هندی، ج۱، ص۶۴، لکهنو، ۱۹۸۵م.
او سروده‌های فارسی و اردوی خود را به نظر محمد فاخر مکین و مصحفی همدانی می‌رساند.
[۳۵] مصحفی، غلام همدانی، تذکرۀ هندی، ج۱، ص۶۴، لکهنو، ۱۹۸۵م.
از سروده‌های فارسی او هیچ بیتی در تذکره‌ها باقی نمانده است.
[۳۶] مصحفی، غلام همدانی، تذکرۀ هندی، ج۱، ص۶۴، لکهنو، ۱۹۸۵م.
[۳۷] ناصر سعادت، علی‌خان، تذکرۀ خوش معرکۀ زیبا، ج۱، ص۳۹۵-۳۹۷، لاهور، ۱۹۷۰م.


(۱) آزرده، محمد صدرالدین، تذکرۀ آزرده، به کوشش مختارالدین احمد، کراچی، ۱۹۷۴م.
(۲) احمدعلی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۶۸م.
(۳) بسمل شیرازی، علی‌اکبر، تذکرۀ دلگشا، به کوشش منصور رستگار فسایی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
(۴) داور، محمد مفید، مرآت الفصاحه، به کوشش محمود طاووسی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
(۵) دیوان‌بیگی، احمد، حدیقة الشعراء، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۶۴ش.
(۶) شفیق لچهمی، نراین، شام غریبان، به کوشش محمد اکبرالدین صدیق، کراچی، ۱۹۷۷م.
(۷) شیفته، محمدمصطفی ‌خان، گلشن ‌بی‌خار، لاهور، ۱۹۷۳م.
(۸) صبا، محمدمظفرحسین، تذکرۀ روز روشن، به کوشش محمدحسین رکن‌زادۀ آدمیت، تهران، ۱۳۴۳ش.
(۹) عبرت، محمدعلی، مدینة الادب، تهران، ۱۳۷۶ش.
(۱۰) عظیم‌آبادی، حسینقلی‌خان، نشتر عشق، دوشنبه، ۱۹۸۱م.
(۱۱) علی حسن‌خان، صبح گلشن، به کوشش عبدالمجید‌خان، بهوپال، ۱۲۹۵ق.
(۱۲) غنی، فرخ‌آبادی محمدعبدالغنی، تذکرة الشعراء، علیگره، ۱۹۱۶م.
(۱۳) فسایی، حسن، فارس‌نامۀ ناصری، به کوشش منصور رستگار فسایی، تهران، ۱۳۶۷ش.
(۱۴) گلچین‌، معانی احمد، کاروان هند، مشهد، ۱۳۶۹ش.
(۱۵) محمود میرزا قاجار، سفینة المحمود، به کوشش عبدالرسول خیام‌پور، تبریز، ۱۳۴۶ش.
(۱۶) مرکزی، خطی.
(۱۷) مصحفی، غلام همدانی، تذکرۀ هندی، لکهنو، ۱۹۸۵م.
(۱۸) مفتون دنبلی، عبدالرزاق، گلستان دارا، به کوشش عبدالرسول خیام‌پور، تبریز، ۱۳۴۳ش.
(۱۹) منزوی، خطی مشترک.
(۲۰) ناصر سعادت، علی‌خان، تذکرۀ خوش معرکۀ زیبا، لاهور، ۱۹۷۰م.
(۲۱) نوشاهی، عارف، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، لاهور، ۱۳۶۲ش.
(۲۲) نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، کلکته، ۱۹۲۴م.
(۲۳)نصرآبادی، میرزاطاهر، تذکرۀ نصرآبادی، به کوشش وحید دستگردی، تهران، ۱۳۶۱ش؛

۱. ↑ منزوی، خطی مشترک، ج۷، ص۹۵۲.
۲. ↑ نوشاهی، عارف، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج۱، ص۶۱۵، لاهور، ۱۳۶۲ش.
۳. ↑ علی حسن‌خان، صبح گلشن، ج۱، ص۸۵، به کوشش عبدالمجید‌خان، بهوپال، ۱۲۹۵ق.
۴. ↑ شفیق لچهمی نراین، شام غریبان، ج۱، ص۶۱، به کوشش محمد اکبرالدین صدیق، کراچی، ۱۹۷۷م.
۵. ↑ احمدعلی هاشمی سندیلوی، مخزن الغرائب، ج۱، ص۴۵۲، به کوشش محمدباقر، لاهور، ۱۹۶۸م.
۶. ↑ نوشاهی، عارف، فهرست نسخه‌های خطی فارسی، ج۱، ص۶۱۵، لاهور، ۱۳۶۲ش.
۷. ↑ گلچین‌ معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۱۸، مشهد، ۱۳۶۹ش.
۸. ↑ صبا، محمدمظفرحسین، تذکرۀ روز روشن، ج۱، ص۱۵۱، به کوشش محمدحسین رکن‌زادۀ آدمیت، تهران، ۱۳۴۳ش.
۹. ↑ عبرت، محمدعلی، مدینة الادب، ج۱، ص۵۶۶، تهران، ۱۳۷۶ش.
۱۰. ↑ داور، محمدمفید، مرآت الفصاحه، ج۱، ص۱۱۸، به کوشش محمود طاووسی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
۱۱. ↑ مفتون دنبلی، عبدالرزاق، گلستان دارا، ج۱، ص۱۷۴، به کوشش عبدالرسول خیام‌پور، تبریز، ۱۳۴۳ش.
۱۲. ↑ بسمل شیرازی، علی‌اکبر، تذکرۀ دلگشا، ج۱، ص۶۲۲، به کوشش منصور رستگار فسایی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
۱۳. ↑ دیوان‌بیگی، احمد، حدیقة الشعراء، ج۱، ص۳۳۴، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۶۴ش.
۱۴. ↑ فسایی، حسن، فارس‌نامۀ ناصری، ج۲، ص۱۱۶۱، به کوشش منصور رستگار فسایی، تهران، ۱۳۶۷ش.
۱۵. ↑ داور، محمدمفید، مرآت الفصاحه، ج۱، ص۱۱۸-۱۱۹، به کوشش محمود طاووسی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
۱۶. ↑ محمود میرزا قاجار، سفینة المحمود، ج۲، ص۵۵۷، به کوشش عبدالرسول خیام‌پور، تبریز، ۱۳۴۶ش.
۱۷. ↑ مفتون دنبلی، عبدالرزاق، گلستان دارا، ج۱، ص۱۷۴، به کوشش عبدالرسول خیام‌پور، تبریز، ۱۳۴۳ش.
۱۸. ↑ بسمل شیرازی، علی‌اکبر، تذکرۀ دلگشا، ج۱، ص۶۲۲، به کوشش منصور رستگار فسایی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
۱۹. ↑ دیوان‌بیگی، احمد، حدیقة الشعراء، ج۱، ص۳۳۴، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۶۴ش.
۲۰. ↑ فسایی، حسن، فارس‌نامۀ ناصری، ج۲، ص۱۱۶۱، به کوشش منصور رستگار فسایی، تهران، ۱۳۶۷ش.
۲۱. ↑ داور، محمدمفید، مرآت الفصاحه، ج۱، ص۱۱۸-۱۱۹، به کوشش محمود طاووسی، شیراز، ۱۳۷۱ش.
۲۲. ↑ محمود میرزا قاجار، سفینة المحمود، ج۲، ص۵۵۷، به کوشش عبدالرسول خیام‌پور، تبریز، ۱۳۴۶ش.
۲۳. ↑ نصرآبادی، میرزاطاهر، تذکرۀ نصرآبادی، ج۱، ص۳۶۶، به کوشش وحید دستگردی، تهران، ۱۳۶۱ش.
۲۴. ↑ شفیق لچهمی، نراین، شام غریبان، ج۱، ص۶۰، به کوشش محمد اکبرالدین صدیق، کراچی، ۱۹۷۷م.
۲۵. ↑ عظیم‌آبادی، حسینقلی‌خان، نشتر عشق، ج۱، ص۲۷۸، دوشنبه، ۱۹۸۱م.
۲۶. ↑ غنی، فرخ‌آبادی محمدعبدالغنی، تذکرة الشعراء، ج۱، ص۳۲، علیگره، ۱۹۱۶م.
۲۷. ↑ نصرآبادی، میرزاطاهر، تذکرۀ نصرآبادی، ج۱، ص۳۶۷، به کوشش وحید دستگردی، تهران، ۱۳۶۱ش.
۲۸. ↑ نصرآبادی، میرزاطاهر، تذکرۀ نصرآبادی، ج۱، ص۳۶۷، به کوشش وحید دستگردی، تهران، ۱۳۶۱ش.
۲۹. ↑ مرکزی، خطی، ج۱۳، ص۳۳۴۴- ۳۳۴۵.
۳۰. ↑ نهاوندی، عبدالباقی، مآثر رحیمی، ج۳، ص۱۵۲۵-۱۵۲۶، کلکته، ۱۹۲۴م.
۳۱. ↑ گلچین‌ معانی، احمد، کاروان هند، ج۱، ص۲۱۹-۲۲۰، مشهد، ۱۳۶۹ش.
۳۲. ↑ آزرده، محمد صدرالدین، تذکرۀ آزرده، ج۱، ص۳۰، به کوشش مختارالدین احمد، کراچی، ۱۹۷۴م.
۳۳. ↑ شیفته، محمدمصطفی ‌خان، گلشن ‌بی‌خار، ج۱، ص۱۰۱، لاهور، ۱۹۷۳م.
۳۴. ↑ مصحفی، غلام همدانی، تذکرۀ هندی، ج۱، ص۶۴، لکهنو، ۱۹۸۵م.
۳۵. ↑ مصحفی، غلام همدانی، تذکرۀ هندی، ج۱، ص۶۴، لکهنو، ۱۹۸۵م.
۳۶. ↑ مصحفی، غلام همدانی، تذکرۀ هندی، ج۱، ص۶۴، لکهنو، ۱۹۸۵م.
۳۷. ↑ ناصر سعادت، علی‌خان، تذکرۀ خوش معرکۀ زیبا، ج۱، ص۳۹۵-۳۹۷، لاهور، ۱۹۷۰م.


دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «تسلی»، شماره۵۹۲۹.    


رده‌های این صفحه : شعرای ایران قرن 11 (قمری) | شعرای ایران قرن 12 (قمری) | شعرای ایران قرن 13 (قمری) | شعرای هند قرن 11 (قمری) | شعرای هند قرن 12 (قمری) | شعرای هند قرن 13 (قمری)
جعبه ابزار