تزیین‌دهندگان (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
قرآن کریم دو عامل را برای زینت اعمال زشت و
باطل در نظر
انسان ذکر فرموده است، یکی
شیطان و دیگری
هوای نفس که در ذیل به ذکر آیات و شرح تفاسیر در مورد این دو عامل می پردازیم.
قرآن کریم در مورد
تزیین عمل زشت خورشیدپرستی برای
قوم سبأ ، از سوی شیطان می فرماید: «... من سبا... • وجدتها وقومها یسجدون للشمس من دون الله وزین لهم الشیطـن اعمــلهم...»... از سرزمین
سبأ ...• من او و قومش را دیدم که برای غیر خدا - خورشید -
سجده می‌کنند و شیطان اعمالشان را در نظرشان زینت داده ... .
شیطان اعمال زشتشان را در نظرشان زینت داده و در نتیجه از راه بازشان داشته. آری، زینت دادن شیطان سجده آنها را بر
آفتاب و سایر تقرب جویی هایشان را زمینه بود برای جلوگیری ایشان از راه خدا، که همانا، پرستش او به تنهایی است.
در این بخش از آیات آمده است:
سلیمان در جستجوی پرنده هدهد برآمد و گفت چرا هدهد را نمی‌بینم یا اینکه او از غایبان است، من او را قطعا
کیفر شدیدی خواهم داد و یا او را
ذبح میکنم و یا دلیل روشنی (برای غیبتش) برای من بیاورد، ولی
غیبت هدهد، چندان به طول نیانجامید، بازگشت و رو به سلیمان کرد و چنین گفت : من بر چیزی آگاهی یافتم که تو بر آن آگاهی نداری، من از سرزمین سبأ یک خبر قطعی (و دست اول) برای تو آورده ام.
هدهد گویا آثار خشم را در چهره سلیمان مشاهده کرد، و برای بر طرف کردن ناراحتی او نخست به صورت کوتاه و سربسته خبر از مطلب مهمی داد که حتی سلیمان با تمام
علم و دانشش از آن آگاهی ندارد! و هنگامی که خشم سلیمان فرو نشست، به شرح آن پرداخت .
هدهد در شرح ماجرا چنین گفت : من به سرزمین سبا رفته بودم زنی را در آنجا یافتم که بر آنها
حکومت می‌کند، و همه چیز را در
اختیار دارد مخصوصا تخت عظیمی داشت! سلیمان از شنیدن این سخن در فکر فرو رفت ولی هدهد به او مجال نداد و مطلب دیگری بر آن افزود مسأله عجیب و ناراحت کننده‌ای که من در آنجا دیدم این بود که : مشاهده کردم آن زن و قوم و ملتش در برابر
خورشید - نه در برابر
الله - سجده می‌کنند! شیطان بر آنها تسلط یافته و اعمالشان را در نظرشان
زینت داده (و افتخار می‌کنند که در برابر آفتاب سجده می‌نمایند! ).
آنها چنان در بت پرستی فرو رفته‌اند که من باور نمی‌کنم به آسانی از این راه برگردند آنها هدایت نخواهند شد و به این ترتیب وضع مذهبی و معنوی آنها را نیز مشخص ساخت که آنها سخت در
بت پرستی فرو رفته‌اند و حکومت ترویج
آفتاب پرستی می‌کند و مردم بر
دین ملوکشان‌اند. بتکده‌های آنها و اوضاع دیگرشان چنان نشان می‌دهد که آنان در این راه غلط پافشاری دارند، و به آن
عشق می‌ورزند و مباهات می‌کنند، و در چنین شرائطی که توده مردم و حکومت در یک خط قرار گرفته‌اند
هدایت یافتن آنها بسیار بعید است.
ref>
مجمع البیان، شیخ طبرسی، ج۷، ص۳۷۶. قرآن کریم شیطان را، از عوامل
تزیین اعمال باطل و کردار زشت انسانها معرفی می فرماید: «فلولا اذ جاءهم باسنا تضرعوا ولـکن قست قلوبهم و زین لهم الشیطـن ما کانوا یعملون» چرا آنها هنگامی که
مجازات ما به آنان رسید (
خضوع نکردند و) تسلیم نشدند، ولی دلهای آنها
قساوت پیدا کرد و شیطان هر کاری را که می‌کردند در نظرشان زینت داد.
«واذ زین لهم الشیطـن اعمــلهم وقال لا غالب لکم الیوم من الناس...» و (به یاد آور) هنگامی را که
شیطان اعمال آنها (مشرکان) را در نظرشان جلوه داد، و گفت هیچکس از مردم بر شما پیروز نمی‌گردد ... .
زینت دادن شیطان عمل آدمی را به این است که بوسیله تهییج عواطف درونی مربوط به آن عمل، در دل آدمی
القاء می‌کند که عمل بسیار خوبی است، و در نتیجه
انسان از عمل خود لذت می‌برد و قلبا آن را دوست می‌دارد، و آنقدر
قلب متوجه آن می‌شود که دیگر فرصتی برایش نمی‌ماند تا در عواقب وخیم و آثار سوء و شوم آن تعقلی کند.
تزیین و آرایش شیطان این چنین است که از طریق تحریک شهوات و هوسها و صفات زشت و ناپسند انسان چهره عملش را در نظرش آنچنان جلوه می‌دهد که سخت مجذوب آن می‌شود و آن را از هر جهت عملی عاقلانه و منطقی و دوست داشتنی فکر می‌کند.
«قال رب بما اغویتنی لازینن لهم فی الارض ولاغوینهم اجمعین• الا عبادک منهم المخلصین» گفت پروردگارا! بخاطر اینکه مرا گمراه ساختی من نعمتهای مادی را در
زمین در نظر آنها
تزیین می‌دهم و همگی را گمراه خواهم ساخت!• مگر بندگان مخلصت.
ابلیس گفت : «لازینن لهم فی الارض» منظورش این است که باطل را - و یا بطوری که بعضی گفته‌اند گناهان را - در نظر بشر زینت می‌دهم. البته معنای اول جامع تر است و بهر حال مفعول حذف شده و ظاهرا از آن
اعراض شده و فعل ازینن به جای لازم
استعمال شده و غرض اصلی بیان همان لازم است که عبارتست از فریب دادن، چون وقتی گفته می‌شود زین له کذا و کذا معنایش این است فلانی او را فریب داد و به آن کار وادار نمود.
«... فزین لهم الشیطـن ا عمــلهم...» ...پس شیطان اعمالشان را در نظرشان زینت داد... .
«... وزین لهم الشیطـن اعمــلهم فصدهم عن السبیل فهم لا یهتدون»...و شیطان اعمالشان را در نظرشان زینت داده آنها را از راه بازداشته و آنها هدایت نخواهند شد.
«وعادا وثمودا وقد تبین لکم من مسـکنهم وزین لهم الشیطـن اعمــلهم فصدهم عن السبیل وکانوا مستبصرین» ما طایفه
عاد و
ثمود را نیز هلاک کردیم، و مساکن (ویران شده) آنها برای شما آشکار است، شیطان اعمالشان را برای آنها زینت کرده بود، لذا آنان را از راه بازداشت در حالی که می‌دیدند!
زینت دادن شیطان اعمال ایشان را کنایه به
استعاره است از اینکه شیطان اعمال زشتشان را مورد علاقه و محبتشان قرار داد، و علاقه به آن را در آنان تشدید کرد، و معنای اینکه فرمود: از راه بازشان داشت، این است که : از راه خدا که راه
فطرت است بازشان داشت، و لذا بعضی از مفسرین گفته‌اند: مراد از مستبصر بودن آنان، این است که : قبلا بر فطرت ساده انسانی خود بودند، و لیکن در آخر شیطان آن را از ایشان بگرفت، ولی ظاهر آیه این است که :
عهد فطرت ساده و سالم قبل از
بعثت نوح بوده، و عاد و ثمود اقوامی بوده‌اند که بعد از
نوح می‌زیسته‌اند، پس معلوم می‌شود مستبصر بودن آنان قبل از فریب شیطان، این بوده که پیرو دین
توحید، یعنی
دین فطرت بوده‌اند، و تنها
خدا را می‌پرستیدند.
«وقیضنا لهم قرناء فزینوا لهم ما بین ایدیهم وما خلفهم...» ما برای آنها همنشینان (زشت سیرتی) قرار دادیم، و آنها زشتیها را از پیش رو و پشت سر در نظرشان جلوه دادند... .
«... الشیطـن سول لهم واملی لهم»... شیطان اعمال زشتشان را در نظرشان زینت داده، و آنها را با آرزوهای طولانی فریفته است.
شیطان، از عوامل
تزیین کردار زشت مرتدان روی گردان از هدایت حق می باشد: «ان الذین ارتدوا علی ادبـرهم من بعد ما تبین لهم الهدی الشیطـن سول لهم واملی لهم».
کلمه
ارتداد علی الادبار به معنای برگشتن به عقب بعد از رو آوردن است؛ و این استعاره‌ای است که منظور از آن ترک کردن بعد از گرفتن است. و کلمه
تسویل که مصدر
سول است، به معنای جلوه دادن چیزی است که
نفس آدمی حریص بر آن است، به طوری که زشتی هایش هم در نظر زیبا شود. و مراد از املاء،
امداد و یا طولانی کردن
آرزو است.
قرآن کریم هوای نفس را، از عوامل
تزیین اعمال زشت برای انسان معرفی می نماید: «... بل سولت لکم انفسکم امرا...» ...گفت: هوسهای نفسانی شما این کار را برایتان آراسته! ... .
«قال بل سولت لکم انفسکم امرا فصبر جمیل...» (
یعقوب ) گفت نفس (و هوی و هوس) مسأله را چنین در نظرتان
تزیین داده، من شکیبائی میکنم
شکیبائی جمیل... .
«قال بصرت بما لم یبصروا به فقبضت قبضة من اثر الرسول فنبذتها وکذلک سولت لی نفسی» گفت: من چیزی دیدم که آنها ندیدند، من قسمتی از آثار
رسول (و فرستاده خدا) را گرفتم، سپس آنرا افکندم، و این چنین نفس من مطلب را در نظرم جلوه داد! .
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «تزیین‌دهندگان».
