• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ترکیب از جوهر و عرض

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ترکیب که در فلسفه به معنی «یکی شدن چند چیز» یا «اتحاد امور کثیر» است.


ترکیب در فلسفه به چند گونه، دسته بندی می‌شود:
۱) تقسیم به حقیقی و اعتباری؛
[۱] طباطبایی، سید محمد حسین، نهایة الحکمه، ص۸۶، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۲۰ق.    
۲) تقسیم به عقلی و خارجی؛ ۳) تقسیم به انضمامی و اتحادی.
[۲] لاهیجی، عبدالرزاق، شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام، ج۱، ص۱۶۰، اصفهان، مهدوی، بی تا.

یکی از انواع ترکیبهای موجود در جهان مادی ، ترکیب از جوهر و عرض است. می‌دانیم که عرض در تحقق خود، نیازمند موضوع و محلی است که این موضوع و محل، جوهر است؛ هنگامی که عرضی در جوهری محقق می‌شود، ترکیبی از جوهر و عرض پدید آمده است. مانند ترکیب آب با گرمی که آب در اینجا جوهر و گرمی عرضی از اعراض آب (کیفیتی برای آن) محسوب می‌شود. بدین ترتیب، هرجا که موجودی مادی باشد، با ترکیبی از یک جوهر و عرض روبرو هستیم؛ زیرا هر موجود مادی، دست کم دارای امتداد، مکان و زمان است و امتداد، مکان و زمان، به ترتیب کمیت خاص، کجایی (این) و متی (چه زمانی) را برای آن به همراه می‌آورند که هر سه از اعراض محسوب می‌شوند. لذا هر موجود مادی لااقل دارای چند عرض است ولذا مرکب از جوهر و عرض می‌باشد.

اما ترکیب از جوهر و عرض از نظر فلاسفه ، هرچند ترکیبی خارجی است (زیرا وجود اجزای آن، در عالم واقع و خارج، از یکدیگر متمایزند) اما ترکیبی حقیقی و اتحادی نیست؛
[۳] شیرازی، صدرالدین، الاسفارالاربعه، ج۵، ص۱۸۰، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۸۱م.    
زیرا ترکیب حقیقی ، ترکیبی است که کل مرکب، وجود و ذاتی مختص به خود (غیر از وجود و ذات مختص به اجزایش) داشته باشد؛ در حالی که وجود یک عرض، هرچند محتاج وجود جوهر است اما غیر از وجود جوهر است؛ زیرا هر دو دارای وجود فی نفسه است و از نظر ماهوی نیز عرض و جوهر دارای ماهیتی تام‌اند و تنها عرض در تحقق، نیازمند جوهر است. از این رو، عرض و جوهر، هریک دارای وجود و ماهیتی مختص خود می‌باشند و وجود و ذاتی جداگانه در ازای ترکیب آنها قرار ندارد تا ترکیب آنها حقیقی باشد. چنین اجزایی اتحاد حقیقی نیز نمی‌توانند داشته باشند.
[۴] شیرازی، صدرالدین، الاسفارالاربعه، ج۵، ص۸۸.    

بدین ترتیب، ترکیب جوهر با عرض، ترکیب خارجی اعتباری
[۵] شیرازی، صدرالدین، الاسفارالاربعه، ج۵، ص۸۸.    
(مقابل ترکیب حقیقی) و انضمامی (مقابل ترکیب اتحادی) است.

۱. ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، نهایة الحکمه، ص۸۶، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۲۰ق.    
۲. ↑ لاهیجی، عبدالرزاق، شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام، ج۱، ص۱۶۰، اصفهان، مهدوی، بی تا.
۳. ↑ شیرازی، صدرالدین، الاسفارالاربعه، ج۵، ص۱۸۰، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۹۸۱م.    
۴. ↑ شیرازی، صدرالدین، الاسفارالاربعه، ج۵، ص۸۸.    
۵. ↑ شیرازی، صدرالدین، الاسفارالاربعه، ج۵، ص۸۸.    


سایت پژوهه، برگرفته از مقاله«ترکیب از جوهر و عرض».    



رده‌های این صفحه : اصطلاحات فلسفی | ترکیب | فلسفه
جعبه ابزار