تذکرة فی الطب و الحکمة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«تذکرة فی الطب و الحکمة»، نگاشته‌ای طبی و پیرامون بیماری‌ها و درمان آنها به
زبان عربی است که آن را ابوالعباس شهاب الدین احمد بن احمد بن سلامه قلیوبی در
قرن یازدهم هجری تالیف نموده است.
مؤلف، انگیزه خود را از نگارش این
اثر ، نگارش اثری مختصر و درعین حال، جامع در دانش پزشکی بیان می‌کند؛ به گونه‌ای که با مراجعه به آن، نیازی به مطالعه منابع دیگر نباشد.
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه و ۱۰ باب است. ابواب
کتاب، به ترتیب شامل ۴، ۵، ۰، ۳، ۳، ۵، ۴، ۲، ۴ و ۳ فصل می‌باشد.
البته مؤلف در مقدمه
کتاب، سخن از خاتمه‌ای هم به میان می‌آورد،
ولی در نسخه حاضر خاتمه‌ای برای این
کتاب مشاهده نمی‌کنیم.
مقدمه این اثر، در شناخت دانش پزشکی و مباحث مرتبط با آن است.
باب اول که مشتمل بر چهار فصل است، دربرگیرنده مباحث مقدماتی و کلیات شناخت امراض است.
باب دوم، در باره بیماری‌های سر است. مؤلف، امراض سر را در پنج فصل به رشته تحریر درآورده است.
باب سوم، در باره بیماری‌های
چشم است.
باب چهارم، پیرامون بیماری‌های
گوش است.
باب پنجم، دربرگیرنده مباحث مرتبط با بیماری‌های دستگاه تنفسی،
گردن ،
سینه و
پستان است.
باب ششم، مشتمل است بر مباحث بیماری‌های کمر و
شکم و
قلب و کلیه و طحال و کبد و اعضای داخلی.
باب هفتم که در چهار فصل به رشته تحریر درآمده، به مباحث امراض
اعضای تناسلی و مقعد می‌پردازد.
باب هشتم، در باره بیماری‌های ورکین و اعضای دیگر بدن است.
باب نهم، پیرامون بیماری‌هایی است که به عضوی خاص اختصاص ندارد.
باب دهم، به مباحث مو و
آرایش اختصاص دارد.
کتاب «تذکرة فی الطب و الحکمة»، نگاشته‌ای مختصر و درعین حال، جامع است. مؤلف مدعی است این نگاشته مختصر او جامع بسیاری از مباحث پراکنده پزشکی است و خواننده را از مطالعه دیکر منابع بی نیاز می‌نماید.
از سوی دیگر، ترتیب این اثر- همانند ترتیب بسیاری از نگاشته‌های
طب سنتی - ترتیبی نسبتا منطقی است؛ یعنی از بیماری‌های سر شروع شده و به مبحث مو و آرایش ختم می‌شود که این سبب می‌گردد خواننده بتواند به آسانی به منابع مفصل تر مراجعه کند.
نکته حائز اهمیت دیگر این اثر این است که مؤلف خود بسیاری از داروها را آزموده است و مجرب بودن آنها را تایید می‌کند.
وی در درمان بیماری‌ها ابتدا داروهای مفرد و شیوه و مقدار مصرف آنها را متذکر می‌شود، آن گاه بعضی از داروهای مرکب و شیوه ساخت، نحوه و مقدار مصرف آنها را ذکر می‌کند.
مؤلف در تجویز داروها، بیشتر داروهایی را ذکر می‌کند که دسترسی به آنها آسان است. همچنین در مبحث داروهای مرکب، وی شیوه ساخت داروهایی را ذکر می‌کند که هم مفردات آنها در دسترس است و هم شیوه ساخت آنها برای اکثر افراد امکان پذیر است.
سبک نگارش مؤلف، روان و خالی از پیچیدگی است و همین نیز باعث می‌شود استفاده از اطلاعات این اثر برای هرکس آشنایی‌ای با
زبان عربی دارد، امکان پذیر باشد.
البته این اثر از جمله نگاشته‌های متاخر طب سنتی است؛ ازاین رو، کمتر مورد توجه قرار گرفته است. همچنین عدم پرداخت تفصیلی و استدلالی به بیماری‌ها و عدم ذکر اقوال پزشکان و تایید و
مناقشه آنها باعث شده که کمتر مورد
استناد محققین قرار گیرد.
کتاب «تذکرة فی الطب و الحکمة»، توسط مؤسسه مطالعات
تاریخ پزشکی،
طب اسلامی و مکمل دانشگاه علوم پزشکی
ایران (
تهران )، در
آذرماه ۱۳۸۲ ش و بر اساس نسخه چاپ سربی (۱۳۰۰ ق) موجود در
کتابخانه مجلس شورای اسلامی ، در ۶۷ صفحه چاپ و منتشر شده است.
در حاشیه این اثر،
کتاب «
الرحمة فی الطب و الحکمة » تالیف حکیم مهدی بن علی بن ابراهیم الصبیری آمده است.
در ابتدای
کتاب، مقدمه ناشر اثر آمده است که توضیحی است مختصر پیرامون این دو
کتاب و زندگی مؤلفین آنها.
فهرست موضوعات
کتاب، در ابتدای آن آمده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
