تذکرة الأعیان (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« تذكرة الأعيان» اثر
آیت الله جعفر سبحانی ، شرح احوال، انديشه‌ها، آثار و خدمات تعدادى از عالمان، متكلمان و فقيهان بزرگ
شیعه در طول تاريخ است.
آيت اللّه شيخ جعفر بن علامه شيخ محمد حسين سبحانى اقبال تبريزى در سال ۱۳۴۷ ق در شهر
تبریز چشم به جهان گشود.
آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی ، پس از فراغت از تحصيلات ابتدايى، در ۱۴ سالگى( ۱۳۶۱ ق) رهسپار مدرسه علميه طالبيه تبريز گرديد و به آموختن مقدمات علوم و سطوح پرداخت.در مهر ماه ۱۳۲۵ ش وارد
قم شد و به تكميل سطوح، همت گماشت.آيت الله پس از تكميل سطوح عاليه در ۱۳۶۹ ق، به درسهاى خارج
فقه و
اصول راه يافت و به خوشه‌چينى از محضر رزرگان زير پرداخت: مرحوم
آیت الله العظمی بروجردی ( ۱۲۹۲- ۱۳۸۰ ق)، مرحوم آيت الله حاج سيد محمد حجت كوهكمرى( ۱۳۰۱- ۱۳۷۲ ق)، مرحوم آيت الله العظمى
امام خمینی ( ۱۳۲۰- ۱۴۰۹ ق) امام در آن زمان بحث
استصحاب را مطرح مى‌فرمود. معظم له تا پايان دوره اول درس اصول حضرت امام، در درس ايشان حاضر گشت آنگاه بر آن شد تا مجموع درسهاى ايشان را به دقت ضبط كند و تحرير نمايد، اين كار در ضمن ۷ سال( ۱۳۳۷- ۱۴۳۰ ش) انجام گرفت و در همان زمان به چاپ رسيد.حضرت آيت الله سبحانى به غير از تحصيل دروس فقه و اصول، به آموختن
فلسفه و
کلام و تفسير نيز
اشتغال داشت.استاد از دوران نوجوانى در مسائل فكرى و عقلى كوشش بسيار زيادى داشت و به شخصيتهاى متفكر و اساتيد منطق و معقول ارج شايان مى‌نهاد.
مؤلف،
تراجم علما و اطلاع بر زندگى ابرار و نيكان را از اهداف علم‌آموزى خويش دانسته و مى گويد كه نزد
مدرس تبریزی صاحب
ریحانة الادب تلمذ كرده و فنون و روش‌هاى ترسيم زندگى و شخصيت افراد را ياد گرفته است.
اين اثر بيشتر از آن‌كه تراجم صرف باشد حاوى نكات و تأملاتى در تاريخ علوم اسلامى و شرح انديشه‌ها، مبانى و ادوار تفكر اسلامى است.
كتاب، حاوى بررسى احوال ۲۰ تن از فقيهان و فرهيختگان بزرگ شيعه از اعصار كهن تا دوران معاصر است.
نخست از شخصيت، نقش و اقدامات حديثى
محمد بن مسلم ثقفی و خدمات او در حفظ مجموعه‌هاى حديثى و اخذ آنها از
امام صادق( علیه السلام) پرداخته و نكاتى ارزنده راجع به اصول اربعمائه، دانشگاه امام صادق، مسند نويسى و مسند محمد بن مسلم طرح كرده و آراى رجاليان را بارها آورده است.
از ميان ديگر محدثان مهم شيعه
زراره بن اعین و نقش حديثى وى و مجموعه‌هايى كه از اقوال
اهل بیت تهيه كرده در اين كتاب مطرح شده و با بررسى زندگى و كارهاى او تأكيد شده كه زراره در تدوين حديث شيعه نقطه عطف بوده است. نويسنده ميان مسند نويسى و مدونات حديثى شيعه و
اهل سنت مقايسه كرده است.
در ادامه شرح احوال شيخ مرتضى،
سعد الدین بن براج ، احمد بن على طبرسى، على بن حسن حلبى، سيد ابو المكارم بن زهره، يحيى بن بطريق، قطب الدين كيدرى، يحيى حلى و
علی بن عیسی اربلی از عالمان و فقيهان قرن پنجم تا قرن هفتم مطرح شده و به
اجمال در شرح انديشه‌ها و آثار اين شخصيت‌ها، مسيرى از تاريخ و ادوار فقه و
اجتهاد شيعى و نقش هر يك از اين عالمان در تداوم آن ارائه كرده است.
نيز رفع شبهات علمى و عقيدتى، تأسيس مناهج فقهى، گسترش علوم تفسيرى در ميان شيعه، شكل‌گيرى كتب فتوايى و استدلالى فقهى از امتيازات تفكر شيعه است كه توسط اين فقيهان صورت گرفته است. فقه شيعه با
علامه حلی در قرن هشتم به اوج
استحکام ، گستردگى، مستدل بودن، جامعيت و فروعات فتوايى مى‌رسد به اين جهت نويسنده موسوعه‌هاى فقهى علامه حلى مانند تبصره،
ارشاد الاذهان ، قواعد الاحكام،
مختلف الشیعه ، تذكرة الفقهاء، منتهى المطلب و تحرير و نهايه را معرفى و مشخصات و مباحث هر يك را توضيح داده است.
سپس از آراى فلسفى و مكتب سرنوشت ساز
صدر المتألهین شیرازی و شرح احوال و آثار او بحث كرده و در شش اصل، خطوط كلى انديشه وى را كه بر پايه اصالت وجود و تشكيك در وجود قرار دارد توضيح داده است. سپس تأثير اين اصول در پاسخ به شبهات
معاد مورد بررسى قرار گرفته است.
در ادامه زندگى‌نامه و آثار
عبد الفتاح مراغی عالم شيعى قرن سيزدهم هجرى و تأثير او در شناسايى قواعد فقهى طرح شده و به اجمال كتاب العناوين وى معرفى شده است.
شیخ انصاری و انديشه‌هاى فقهى و منهج و مكتب او در ادامه به تفصيل با مراجعه به آثار و كتب تأثيرگذارش معرفى گرديده است.
در باره زين العابدين گلپايگانى،
عبد الصمد خامنه‌اى
و
فضل الله نوری و
غلامرضا قمی كه از عالمان قرن سيزده و چهارده هستند اطلاعاتى ارائه شده است و بخش پايانى به شرح مفصل زندگى، تحصيلات، سفرها و آثار و انديشه‌هاى مفسر بزرگ معاصر
محمد حسین طباطبایی صاحب
المیزان اختصاص يافته و علاوه بر توضيح اين تفسير و آراى تفسيرى وى، گزيده‌اى از خدمات و اقدامات فلسفى و آثار علمى فلسفى ايشان و تأثيرى كه در
حوزه علمیه گذاشته و مشخصات تدريس و روش فلسفى وى ارائه شده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
