تسهیل
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تسهیل، از اصطلاحات بکار رفته در
علم تجوید بوده و به معنای به سهولت ادا کردن است که، اغلب در
قرائت الف و همزه می‌باشد.
تسهیل، به معنای به سهولت ادا کردن است که، اغلب در قرائت الف و همزه می‌باشد. تسهیل الف همان
ترقیق و
اماله صغری یعنی (عدم
اشباع فتحه ماقبل الف) می‌باشد که قبلا بیان شد. و در مورد همزه چون مخرج آن ابتدای
حلق و دورترین مخارج
حروف الفبا است، و به سنگینی ادا می‌شود، بیان آن دشوارتر از سایر حروف است. لذا به آن «اثقل الحروف» می‌گویند.
تسهیل در
اختلاف قرائات بکار می‌رود. مثلا هر گاه دو همزه در یک کلمه پهلوی هم واقع شوند، و اولی مفتوح و دومی ساکن باشد، همزه دوم به جهت تسهیل، قلب به الف می‌شود. مانند: ائمن و ائمرکه امن و امر نوشته و خوانده می‌شوند.
و چنان‌چه همزه اول مضموم باشد، همزه دوم قلب به واو می‌گردد مانند: ائمن که اومن نوشته و خوانده می‌شود. و اگر همزه اول مکسور باشد همزه دوم قلب به یاء می‌شود مانند: ائمان ـ ائتونی که ایمان و ایتونی نوشته و خوانده می‌شود.
موارد دیگری نیز وجود دارد که مربوط به اختلاف قرائات است.
مانند: ااسلمتم که بعضی آسلمتم خوانده‌اند.
و یا: االذکرین که آلذکرین خوانده می‌شود.
و یا: ارایت که اریت خوانده‌اند.
و یا: من آمن که به صورت منامن خوانده شده.
و یا: مؤجلا که موجلا خوانده‌اند.
و یا: ننشئکم که ننشیکم بعضی خوانده‌اند.
و مستهزؤن که مستهزیون خوانده شده.
و لا یطؤون که لایطون خوانده شده.
و متکئین که به صورت متکین خوانده‌اند.
و الارض که به صورت الرض و الامر که بصورت المر خوانده‌اند.
و یا: کداب که به صورت کداب خوانده شده.
و یا بئس که به صورت بیس و جئت به صورت جیت و ذئب به صورت ذیب و جئنا به صورت جینا خوانده شده است.
و کلمه یؤلون به صورت یولون و رؤیا
به صورت رویا خوانده‌اند.
و نیز بعضی قران را به صورت قران و مسئولا
را به صورت مسولا و سوء را به صورت سو خوانده‌اند.
و بعضی از قراء خطیئة را خطیة و هنیئا را به صورت هنیا و بریئون
را به صورت بریون خوانده‌اند.
قابل ذکر است که شیوه
قرائت قراء در مورد همزه یکسان نیست، و بهتر است با
تحقیق قرائت شود.
لذا پاره‌ای از قراء هنگامی که همزه مفرد متحرک در اول یا وسط یا آخر کلمه‌ای که ماقبلش ساکن باشد و در یک یا دو کلمه واقع شود را بطریق
سکته خوانده‌اند، یعنی بین حرف ساکن و همزه صدا را قطع می‌کنند تا حرف ساکنی که سکته بر آن می‌شود، بیان گردد و قدرت بر تکلم همزه نیز بیشتر شود مانند:
شیئا ـ قران ـ قدافلح ـ خلوا الی ـ والارض.
گاهی از تسهیل با تعابیر
مترادف دیگر، یعنی: تخفیف، تلیین، و تخفیف همزه یاد می‌کنند.
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «قرائات از دیدگاه روایات»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۲/۱۸. فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تخفیف همزه».
