تحفة الابرار الملتقط من آثار الائمة الاطهار (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب تحفة الابرار الملتقط من آثار الائمة الاطهار نوشته مرحوم
حاج سید محمد باقر شفتی معروف به
حجة الاسلام علی الاطلاق قدس الله سره به
زبان فارسی و در موضوع
فقه استدلالی می باشد.
یکی دیگر از آثار بسیار ارزشمند و نفیس ایشان کتاب شریف
تحفة الابرار است، که مجموع این کتاب راجع به نماز و احکام و اسرار آن است که برای اولین بار کتابی دربارۀ
نماز با این وسعت و حجم بزرگ به
زبان فارسی به رشتۀ تحریر درآورده‌اند، و به قلمی بسیار شیوا و ساده برای تودۀ مردم و در عین حال عالمانه و محققانه نوشته شده، که مورد استفادۀ خاص و عام قرار گرفته، و
حق ادای کیفیت این فریضۀ الهی را به نحو شایسته بیان فرموده‌اند. استقبالی که از این کتاب بعد از تالیف آن شده بی سابقه بوده است، و جهت آن جامعیت این کتاب است در بیان این وظیفۀ الهی، تا جائی که بنا به گفته محقق خبیر جناب
آقا بزرگ تهرانی در کتاب
الذریعه یک نفر از نساخ سی و چهار بار این
کتاب را از اول آن تا آخر برای طالبان آن استنساخ نموده، و این گویای استقبال پرشور از این کتاب است، و طالب زیاد داشتن آن است.
و با این که قریب صد و پنجاه
سال از
وفات مؤلف می‌گذرد هیچ کتابخانه‌ای چه عمومی و چه خصوصی خالی از یک نسخۀ این کتاب نیست. قلم فرسائی دربارۀ نماز در چندین بعد آن می باشد ؛ بعضی از بزرگان و دانشمندان راجع به اهمیت نماز از دیدگاه شرع مقدس ایراد
کلام نموده و بعضی دیگر راجع به اسرار نهفتۀ در نماز و رازهائی که در این عبادت الهی موجود است قلم فرسائی نموده، و کتابهائی بزرگان و علمای ما در این باره به رشتۀ
تحریر در آورده‌اند، و بعضی دیگر راجع به جمع آوری
احادیث وارده در باره نماز اهتمام بلیغ ورزیده‌اند، که کتابهای فراوانی در این باره نوشته شده، و بعضی دیگر از فقهاء دین راجع به احکام نماز و وظیفۀ
مکلف در چگونگی انجام این فریضۀ الهی قلم فرسائی نموده. و خلاصۀ مطلب نماز یک معجون الهی است که درباره هر یک از مواد آن می‌توان صحبتها و کتابها به رشتۀ تحریر درآورد.
۱. یکی از بزرگترین و مهمترین مسائل
دین نماز است، که رکن اعظم دین است، و یکی از
واجبات فروع دین است که بر تمام
مکلفین معتقد به
شریعت مطهره انجام آن واجب و
فریضه ایست الهی بر ذمۀ عباد. و تاکیدی که
شارع مقدس راجع به نماز و اهمیت آن مقرر فرموده در هیچ یک از سایر
عبادات و مسائل دین مقرر نفرموده، و شرائط و احکامی که برای این فریضۀ الهی است از حد و حصر افزون است، و اهتمام شارع مقدس راجع به این فریضه به جائی رسیده، که قبول شدن سایر
عبادات را مترتب و موقوف ساخته است بر قبول شدن نماز، و اول چیزی که در
روز قیامت بعد از
اصول دین انسان مورد مؤاخذه قرار می‌گیرد همین نماز است. چنانچه
امام صادق علیه‌السلام فرموده است: «اول ما یحاسب به العبد الصلاة، فاذا قبلت قبل سائر عمله، و ان ردت رد علیه سائر عمله».
پس اول
تکلیف الهی که از او در روز قیامت مورد سؤال قرار می‌گیرد نماز است، هر کس در بر پا نمودن نماز به همان نحوی که شارع مقدس مقرر فرموده اهتمام ورزد، و به نحو شایسته و مطلوب شارع مقدس انجام دهد، سایر عبادات و
اعمال او مورد قبول درگاه احدیت قرار خواهد گرفت، و اگر خدای نکرده نسبت به این فریضۀ الهی اهتمام نورزد آن گونه که مطلوب شارع مقدس است و مقرر فرموده است، سایر عبادات و اعمال او اگر چه به نحو شایسته و مطلوب انجام داده- چنانچه از این
روایت و روایات دیگر استفاده می‌شود- مورد رد درگاه ایزد متعال قرار خواهد گرفت. و روایات و
احادیث وارده از
ناحیه مقدسه ائمه معصومین علیهم‌السّلام راجع به نماز بی شمار است، به طوری که احادیث راجع به نماز و
احکام آن بیشتر از سایر عبادات است، و این گویای اهتمام شارع مقدس است نسبت به این فریضۀ الهی.
۲. آنچه اهمیت زیاد دارد از نظر شرع مقدس در مرحلۀ اول است ، همان کیفیت اتیان این عبادت و فریضۀ الهی است، که با اتیان آن موجب سقوط ذمه از این
تکلیف بشود. و لذا ملاحظه می‌شود که علمای
دین و
فقهای شیعه رضوان الله تعالی علیهم اجمعین در این باره حق آن را به نحو شایسته و مطلوب ادا فرموده، و با ایراد احادیث وارده از
ناحیۀ مقدسۀ ائمۀ اطهار صلوات الله علیهم و
استنباط حکم الهی از آن کیفیت اتیان این فریضه به نحو شایسته و مطلوب را برای عامۀ مردم روشن نموده‌اند. تا جائی که بعضی از علمای دین تمام عمر گرانقدر خود را در این موضوع صرف نموده و
اهتمام بلیغ در بیان احکام این فریضه برای کافۀ
مردم ورزیده‌اند، و در نتیجۀ حاصل
عمر احکام این فریضۀ الهی را به نحو روشن و ساده با دلیلی محکم و متقن برای تودۀ مردم بیان فرموده‌اند، تا آن که در روز
قیامت هیچگونه عذری برای
مکلفین نبوده باشد.
۳. یکی از علمای دین و فقهای عظام
شیعه که به حق عمر ارزشمند خود را در این راه شریف صرف نموده، و مردم را با نماز و
احکام آن قولا و عملا آشنا ساخته، و مسائل این فریضۀ الهی را با دلیلی قاطع و متین با قلمی بسیار شیوا و ساده برای تودۀ مردم بیان فرموده، علامه دوران و محقق گرانقدر و زاهد و عابد کم نظیر مرحوم حاج
سید محمد باقر شفتی معروف به حجة الاسلام علی الاطلاق قدس الله سره و حشره الله مع اجداده الطاهرین. ایشان از میان علماء و فقهای شیعه امتیاز خاصی نسبت به بیان و انجام این فریضۀ الهی پیدا نموده‌اند، به طوری که چندین مجلد بزرگ به نام
مطالع الانوار به
زبان عربی راجع به نماز و احکام آن فقط به رشتۀ تحریر درآورده‌اند و کتاب ارزشمند دیگر ایشان سؤال و جواب عمدۀ آن راجع به نماز است که به
زبان فارسی به رشتۀ تحریر درآورده‌اند.
مباحث این کتاب در دو جلد ضخیم گنجانده شده است، جلد اول راجع به
مقدمات نماز است و دارای مباحث بسیار ارزنده است، بحثی بسیار شیوا راجع به
اجتهاد و
تقلید دارد و اینکه تقلید علمای
اموات جایز است یا خیر در این باره بحث بسیار مفصلی آمده است، و همچنین راجع به
نماز شب و آداب آن بحث شایانی شده است، و دقتهائی در مبحث
قبله شده که مورد توجه اهل هیئت قرار گرفته است، و جلد دوم این کتاب راجع به افعال نماز است، و با خاتمه یافتن مبحث تعقیب کتاب به پایان می‌رسد.
متاسفانه این کتاب ارزشمند تا حال به زیور طبع آراسته نشده بود، و خاص و عام از دسترسی به این کتاب گرانقدر محروم بودند. تا آن که به همت محقق گرانقدر جناب آقای
سید مهدی رجائی این کتاب تصحیح و تحقیق شد و به کمک یکی از احفاد مؤلف
کتاب جناب دانشمند گرامی حجة الاسلام آقای حاج
سید مهدی شفتی دامت توفیقاته و به وسیلۀ مساعی جمیلۀ مرحوم مبرور حجة الاسلام و المسلمین جناب حاج آقا رضا آل رسول قدس سره به زیور طبع آراسته گردید.
این کتاب نسخه های زیادی دارد، و لکن بعضی از نسخ آن دست خوش بعضی نساخ قرار گرفته بود و دخل و تصرف در آن نموده بودند، ولی نسخه‌هایی که در تحقیق کتاب مورد استفاده قرار گرفت عبارت است از:
۱. نسخه‌ای بسیار نفیس متعلق به کتابخانه شخصی محقق کتاب جناب آقای
سید مهدی رجائی است که محشی به حاشیه علامه سید اسد الله شفتی فرزند مرحوم سید حجه الاسلام است، که حواشی بخط ایشان است و کلیه حواشی ایشان در پاورقی درج شده است.
۲. چهار نسخۀ خطی متعلق به کتابخانۀ حضرت
آیت الله مرعشی نجفی دام ظله می‌باشد به شماره‌های (۵۴۱۷) که این نسخه بخط مؤلف است. البته تمام کتاب نیست، بلکه بخشی از افعال نماز است.
۳. دو نسخۀ خطی متعلق به کتابخانۀ شخصی فاضل محترم
شیخ حیدر علی حائری ، که یکی از دو نسخه نسخۀ بسیار کامل و صحیح است و مورد استفادۀ کامل قرار گرفت، و سعی شده مصادر
احادیث و
روایات و کتابهائی که از آنها نقل شده نقل گردد تا برای پژوهشگران مراجعه به مصادر آنها آسان شود.
نرم افزار جامع فقه اهل البيت۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
