تحریف مفهوم احتیاط
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی دیگر از
مفاهیم پر ارزش
اسلام که مورد
تحریف واقع شده، مسئله رعایت «
احتیاط» است.
احتیاط به این معنی است که هر کجا احساس
ضرر یا خطری می‌کنیم خود را از آن دور نگه داریم. به عنوان مثال، هنگامی که
احتمال می‌دهیم غذا
مسموم باشد، هرچند لذیذ است اما از خوردن آن پرهیز می‌کنیم. یا فلان
دوست احتمال دارد آلوده باشد و زندگی ما را آلوده کند، با او طرح دوستی نمی‌ریزیم. یا ممکن است جاده مورد نظر خطرناک باشد، احتیاط می‌کنیم و از آن جاده نمی‌رویم.
به عنوان مثالی شفاف‌تر تمام
قوانین راهنمایی و رانندگی را در نظر بگیرید که جنبه احتیاط دارد. مثلا در حال خواب آلودگی رانندگی نکن،
سرعت غیرمجاز نرو یا سبقت غیرمجاز نگیر. ممکن است با ارتکاب همه این تخلفات به مقصد هم برسیم ولی خلاف احتیاط عمل کرده‌ایم. و همین بی‌احتیاطی‌ها باعث شده است که در سال، حدود ۲۷ هزار کشته و ده‌ها هزار زخمی و میلیاردها
تومان خسارت به بار بیاید. بنابراین،
تصدیق می‌کنید که احتیاط در زندگی سرنوشت ساز است؟
در منابع اسلامی نیز درمورد احتیاط روایات زیادی وارد شده است که به عنوان نمونه به بعضی از آنها اشاره می‌کنیم.
امیرمؤمنان علی (علیه‌السّلام) به کمیل بن زیاد می‌فرمایند: «اخوک دینک فاحتط لدینک بما شئت»
دین تو
برادر توست، درباره دینت احتیاط کن. همان گونه که وقتی احتمال ضرر و خطری برای برادرت می‌دهی، احتیاط می‌کنی، همان گونه هم اگر احتمال می‌دهی به دینت آسیب برسد، احتیاط کن.
در حدیث دیگر
امام صادق (علیه‌السّلام) می‌فرمایند: «انما الامور ثلاثة امر بین رشده فیتبع» کارها به سه گروه تقسیم می‌شوند: کارهایی که در ظاهر هیچ مشکلی ندارند، درباره آنها اقدام کن و شکی به خود راه نده. «و امر بین غیه فیجتنب» کارهایی که
حرام بودن و گمراهی آنها واضح است، درباره آنها اقدام نکن. و در ادامه از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌وسلّم) نقل می‌کنند که گروه سوم: «و
شبهات بین ذلک» مواردی است که
مشتبه است. مثلا فلان
مال،
مشتبه به حرام است، ممکن است
حق یتیم در آن باشد یا غصبی یا
نجس و آلوده باشد. سپس فرمودند: «فمن ترک الشبهات نجا من المحرمات» کسی که
شبهات را ترک کند، از محرمات نیز نجات پیدا می‌کند «و من اخذ
بالشبهات ارتکب المحرمات»
و کسی که به
شبهات عمل کند مرتکب محرمات خواهد شد.
در حدیثی، امیرمؤمنان (علیه‌السّلام) تعبیر جالبی دارند، می‌فرمایند: «المعاصی حمی الله» آنچه
حرام است منطقه ممنوعه و خط قرمز خداست نزدیک آن نشو، (ممکن است نفس، تو را
وسوسه کند واز آن عبور کنی) در ادامه فرمودند:
شبهات نیز نزدیک شدن به خط قرمز است.
(ابتدا
مال مشتبه به حرام می‌خوری، در
آینده خوردن
مال حرام آسان می‌شود). به همین
دلیل کسانی که احتیاط می‌کنند، کمتر آلوده می‌شوند و افرادی که هرگونه
مشتبهات را
حلال می‌دانند و انجام می‌دهند، به سرعت به حرام آلوده می‌شوند.
در روایات به نقل از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌اله‌وسلّم) آمده است که اگر
چوپان گوسفندانش را به منطقه ممنوعه نزدیک کند ممکن است علف‌های سبز آن طرف، گوسفندها را جذب کند و از خط قرمز عبور کنند. پس نباید گوسفندانش را نزدیک منطقه ممنوعه ببرد.
دو گروه احتیاط را تحریف کرده‌اند:
گروه اول: کسانی که احتیاط را پوششی برای
فرار از زیر بار مسئولیت‌ها قرار داده‌اند. مثلا می‌پرسیم: چرا اجازه شرکت فرزندت را در جنگ تحمیلی ندادی؟ می‌گوید: احتیاط کردم، آن طرف عراقی و مسلمان و این طرف ایرانی و مسلمان،
احتیاط این بود که فرزندم نرود. غافل از این که آنها مهاجم هستند و ما در مقام دفاع؛ اگر
دزد مسلمانی به خانه تو حمله کند
دفاع نمی‌کنی؟
و یا این که می‌پرسیم: چرا در
انتخابات شرکت نکردی؟ می‌گوید: من نمی‌دانستم فرد مورد نظر، صالح است یا نه و احتیاط کردم. آیا فکر نمی‌کند که اگر همه مردم احتیاط کنند انتخابات لنگ می‌شود و آبروی نظام به خطر می‌افتد؟ این گروه احتیاط را پوششی برای فرار از مسئولیت‌ها قرار داده‌اند.
گروه دوم: کسانی که از سویی دیگر منحرف شده‌اند،
وسواس دارند و هر احتمالی به ذهنشان برسد انجام می‌دهند. وسواس واقعا خطرناک است و نامه‌هایی که به ما می‌رسد نشان می‌دهد چقدر مسئله با اهمیت است.
در این جا مناسب است به عزیزانی که وسواس دارند توصیه‌ای کنیم: گاهی وسواس به جایی می‌رسد که افراد برای [[|استحمام]]، ۳ الی ۹ ساعت در حمام می‌مانند و گاهی دو قالب صابون برای برطرف شدن آلودگی
بدن استفاده می‌کنند. آنها برای
درمان از داروها و روش‌های مختلف استفاده می‌کنند، ولی ما می‌گوییم که نیاز به مصرف
دارو و مراجعه به روان کاو و غیره ندارید. کافی است
مسائل شرعی را یاد بگیرید و به وسواس خود اعتنا نکنید. باید بدانید
یقین و
شک وسواسی هیچ اعتباری ندارد و مانند افراد عادی عمل کنید. اگر این‌ها را بدانید و عمل کنید نجات پیدا می‌کنید. و حتی ما
مسئولیت اعمال شما را برعهده می‌گیریم.
پایگاه اطلاع رسانی دفتر آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی، برگرفته از مقاله «تحریف مفهوم احتیاط».
