تامسون احمد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
احمد تامسون
وکیل انگلیسی
مسافر مکه در سال‌های ۱۹۷۷و ۲۰۰۱م. و نگارنده سفرنامه
حج است.
احمد تامسون (Ahmad Thomson) که پیش از گرایش به
اسلام مارتین تامسون (MartinThomson) شناخته می‌شد،
به سال ۱۹۵۰م. در ردزیای شمالی (زامبیای کنونی) در خانواده مسیحی انگلیسی زاده شد. پدرش کارمند اداره مستعمرات بریتانیا بود.
تا ۱۶ سالگی همراه خانواده اش در ردزیا سکونت داشت. سپس در سال ۱۹۶۶م. او را به مدرسه‌ای در انگلستان فرستادند و پس از اتمام دوران مدرسه در دانشگاه در رشته
حقوق تحصیل کرد و به منصب
وکالت رسید.
در سال ۱۹۷۳م. تحت تاثیر شیخ عبدالقادر صوفی مرابط
یا Ian Dallas که به سال۱۹۳۰م. در اسکاتلند زاده شده و مؤسس جنبش جهانی مرابطین و از
شیوخ صوفیه بود، به
دین اسلام گروید.
احمد تامسون دارای مذهب
مالکی با گرایش صوفیانه است و در سراسر کتابش این گرایش دیده می‌شود.
تامسون از اعضا و مؤسسان انجمن وکلای مسلمان انگلستان
و رئیس دفاتر واین
(wynne chamber) است که با هدف ارائه مشاوره به مسلمانان انگلستان در قلمرو
مسائل حقوقی اسلام و
حقوق مدنی انگلستان تاسیس شده است. وی چندین کتاب در موضوع اسلام نگاشته است؛ از جمله کتابDajjal: The king who has no clothesکه انتشارات المعی برگردان فارسی آن را با عنوان دجال پادشاه بی تاج و تخت منتشر کرده است.
تامسون مشغول نوشتن کتابی در باره
تاریخ اسلام در
اسپانیا (اندلس) بود که تحت تاثیر شیخ عبدالقادر، تصمیم به سفر حج گرفت. او در آغاز کتاب می‌گوید که از نوشتن خسته شده است و می‌خواهد
اسلام را در عمل تجربه کند. از این رو، به سرعت نگارش کتاب را به پایان می‌برد و آماده سفر می‌شود. نخست تصمیم می‌گیرد پیاده به سفر حج رود؛ ولی دوستش عبدالقادر به دلیل نزدیک بودن
ایام حج ، وی را از این کار بازمی دارد. از آن جا که وی هزینه کافی برای این سفر نداشته، با تـاسی به حدیثی از
پیامبر ، بر
خدا توکل می‌کند و راهی
سفر می‌شود.
او و همراهانش در طول راه بارها با مشکل مالی رو به رو می‌شوند؛ ولی با کمک مسلمانان به راه خود ادامه می‌دهند.
تامسون در
تابستان سال ۱۹۷۷م. همراه دو تن از دوستانش که از مریدان شیخ عبدالقادر صوفی بودند، سفر حج را آغاز کرد. نویسنده که تازه مسلمان بوده و در باره اسلام آگاهی‌های چندان نداشته است، افزون بر انجام
مناسک حج ، در پی کسب تجربه و شناخت عملی از اسلام و مسلمانان بوده است.تامسون در این سفر از کشورهای
یونان ،
مصر و
سودان گذشته
و در هر شهر از مکان‌های تاریخی و مذهبی دیدار کرده است. ماه
رمضان را در خارطوم، در زاویه‌های صوفیه سپری کرده و همراه
دراویش روزه گرفته است. او به صراحت از
وهابیت نام نمی‌برد؛ اما گاه از عقاید سختگیرانه وهابیان انتقاد می‌کند. هنگام
زیارت شهدای بدر که وهابیان مانع ورود
زنان به منطقه
قبور شهدا می‌شوند، تامسون و دوستش دچار شگفتی می‌شوند و بر این باورند که این رفتار وهابیان هیچ توجیهی از
قرآن و
سنت ندارد.
نیز هنگامی که می‌شنود آنان درخت خرمایی را به این بهانه بریده‌اند که منسوب به پیامبر است و شاید احترام به آن باعث رواج
بت پرستی شود، این کار را نکوهش و تمسخر می‌کند.
با این که تامسون در
اروپا رشد کرده و مدتی کوتاه از مسلمان شدنش می‌گذشته، به سرعت با فرهنگ و زندگی مسلمانان در کشورهای فقیر افریقایی مانوس شده و سختی‌هایی مانند بی پولی و خوابیدن در زوایای صوفیه یا گوشه مسجد و هم غذا شدن با مسلمانان فقیر و نیز مشکلات بهداشتی آن زمان، مایه آزار وی نشده و بر خلاف سفرنامه نویسان مشابه، از آن‌ها یاد نکرده است. آن چه بیشتر برای وی نمود یافته، اخلاق نیک و مهمان نوازی مسلمانان بوده است.تامسون پس از دو ماه اقامت در خارطوم، با هواپیما به
جده رفته و بی درنگ شبانه راهی مکه شده و هنگام
اذان صبح روز هشتم
ذی حجه به آن
شهر رسیده است. شرح وی از روزهای حضورش در مکه و
اعمال حج ، بسیار احساسی و آمیخته به مضامین لطیف و عرفانی است.
او این
سفر را در عمیق شدن فهمش از اسلام بسیار مؤثر می‌داند و در جایی اشاره می‌کند: «هنگامی که مسلمان شدم، از حج چیزی نمی‌دانستم و معنای آن را درنمی یافتم و هیچ انگیزه‌ای برای ادای آن نداشتم. اما اکنون که اعمال حج را آغاز کرده‌ام، معنای آن را درک می‌کنم و برایم روشن شده است که حج از معقول‌ترین کارها در جهان است.»
در یکی از روزهای حضور وی در مکه، هنگامی که او و همراهانش پس از طواف به خانه بازمی گردند، درمی یابند که پول یکی از همراهان در حین طواف به
سرقت رفته است. آنان شگفت زده می‌شوند که چگونه کسی در این هنگام برای دزدی به حرم الهی می‌آید.
تامسون و همراهانش پس از ادای اعمال و مناسک حج، رهسپار
مدینه می‌شوند. گزارش سفر از این مرحله تا هنگام بازگشت به لندن، در کتاب دوم یعنیThe way backآمده است. او در حرکت به سوی مدینه، از
بدر دیدار می‌کند. وصف او از نبرد
بدر خواندنی است.
وی بیشتر مدت اقامت خویش در مدینه را به
زیارت قبر پیامبر ، قرائت
قرآن و
دعا و ذکر و
نماز ،
و خواندن دیوان شیخ محمد ابن الحبیب در روضه مشرفه می‌گذراند.
او گزارشی کوتاه از زیارت
قبور عمر و
ابوبکر آورده است. آن گونه که در کتاب آمده، وی فقط یک بار به
قبرستان بقیع می‌رود و آن را مکانی می‌شمرد که بسیاری از
اصحاب و خاندان و تابعان پیامبر در آن مدفونند
؛ اما به مدفون بودن چهار تن از امامان
شیعه و
عثمان بن عفان در آن جا اشاره نمی‌کند.
نویسنده از مکان‌های مهم تاریخی مانند
مسجد قبا و محل
نبرد خندق و
مسجد قبلتین دیدار می‌کند و در باره هر یک از این مکان‌ها تاریخچه‌ای می‌آورد.
نیز دو بار برای دیدن منطقه
احد و زیارت
شهدای نبرد احد به آن جا می‌رود که یک بار آن با پای پیاده راه می‌سپارد.
همچنین از دانشگاه مدینه که بیرون از شهر قرار داشته، دیدار می‌کند و یک
شب را در خوابگاه دانشجویان می‌گذراند.
تامسون پس از پایان سفرش راهی
کشور اردن می‌شود
تا از آن جا به اروپا رود. وی در طول این مسیر، از محل نبرد
تبوک دیدار می‌کند.
در برگشت به لندن، از کشورهای اردن (امان)،
سوریه (دمشق، حمص، حلب)،
ترکیه (آدانا، ارقلی، کنیا، کوتاهایا، استامبول)،
یونان (آتن، پاترا)،
ایتالیا (باری، رم)، و
فرانسه (چالن، پاریس، بیوایس، کالی، دور) گذشته و سرانجام در زمستان وارد لندن شده است. بیش از دو سوم کتاب به گزارش این مسیر اختصاص دارد. وی به سال ۲۰۰۱م. نیز به
زیارت خانه خدا رفت.
وی خاطرات سفر پرماجرای خود را که هفت ماه به درازا انجامید و بیشتر آن از راه زمینی صورت پذیرفت، در دو کتاب با نام هایThe difficult journey (سفر سخت) وThe way back (راه بازگشت) نگاشته است. بخش نخست سفر حج او از آغاز تا پایان اعمال و مناسک حج، در کتاب اول؛ و بخش دوم از پایان اعمال حج تا بازگشت به انگلستان، در کتاب دوم آمده است. سفرنامه تامسون به سال ۱۹۹۴م. در دو جلد با دو عنوان The difficult journey در ۳۲۳ صفحه و The way back در ۲۵۹ صفحه و قطع رقعی در انتشارات طاها (Ta-Ha publisher ltd) در لندن به چاپ رسیده است. او در این دو کتاب به وصف تجارب خود در طول سفر و مکان‌ها و مردمی می‌پردازد که دیده است. بیش از دو سوم کتاب به شرح مسیر از لندن تا مکه اختصاص دارد و کمتر از یک سوم آن به وصف شهر مکه، مکان‌های مقدس آن و مناسک حج می‌پردازد. مطالب کتاب، برداشت‌های شخصی نویسنده است که بخشی از آن به بیان حوادث و بخش دیگر به احوال و احساسات درونی وی اختصاص دارد. بخش اخیر بیشتر مربوط به ایام حج و حضور او در مکه است. فصل‌های هر دو کتاب بر پایه نام شهرها و اماکنی که وی در این سفر به آن‌ها رفته، نام گذاری شده است.
کتاب دارای بافت اسلامی و با اصطلاحات عربی و اسلامی همراه است. از این رو، در پایان کتاب فرهنگی مفصل از اصطلاحات عربی و اسلامی آمده تا برای غیر مسلمانان قابل فهم باشد.
تامسون هر گاه موضوعی را یاد می‌کند که با قرآن ارتباط دارد یا
قرآن به آن اشاره کرده است،
آیه و ترجمه انگلیسی آن را آورده
و در نقل روایات، به
کتاب الموطا مالک ابن انس بسیار استناد نموده
و گاه از شعر نیز بهره برده است.
جمهرة الرحلات: احمد محمد محمود، الدار السعودیه، ۱۴۳۱ق. Thomson Ahmad- The difficult journey-Ta Ha ltd – London ۱۹۹۴./ Thomson Ahmad، The way back، Ta-Ha ltd، London ۱۹۹۴./ Thomson Ahmad Muhammad Ata’ur-rahim AJesus prophet of Islam -Ta Ha ltd London ۱۹۹۵./www. starnostar. com./ www. gatewaytodivinemercy. com.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«تامسون احمد».
