تالی طبیعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تالی طبیعی یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای
تالی در
قضیه شرطیه متصل است.
اجزای قضیه شرطیه عبارت‌اند از:
مقدم،
تالی و
رابطه.
مقدم و
تالی، دو طرف قضیه شرطیه، و رابطه، نسبت میان آن دو است. طرف اول در
قضیه شرطیه، مقدم و طرف دوم آن،
تالی نام دارد. این نام‌گذاری به حسب ترتیب (ترتیب طرف اول و طرف دوم) در قضیه شرطی متصل، حقیقی است، ولی در
قضیه شرطیه منفصل، مسامحی است، چرا که در قضیه شرطیه
منفصل، ترتیب طبیعی میان اجزا وجود ندارد و هر یک از دو جزء را می‌توان
تالی یا مقدم نامید.
عدم تلازم مقدم و
تالی در قضیه شرطیه
منفصل، بدان سبب است که طبیعت اجزای قضیه شرطیه متصله چنین است که یک جزء، ملزوم و جزء دیگر
لازم آن است و همین امر، سبب تمایز طبعی و ترتب میان دو جزء می‌شود و همواره ملزوم بر لازم
تقدم طبعی دارد، اما در قضیه شرطیه
منفصله به تعاند و عدم ارتباط میان دو جزء و جدایی آنها حکم می‌شود و رابطه
تلازم و ترتب وجود ندارد؛ بنابراین، هریک می‌تواند لازم یا ملزوم دیگری باشد. با این حال، به تبعیت از قضیه شرطیه متصل، جزء اول را مقدم و جزء دوم را
تالی می‌نامند.
از همین رو
تالی در قضیه متصل را «
تالی طبیعی» و
تالی در قضیه
منفصل را «
تالی وضعی یا قراردادی» می‌نامند و مقدم در قضیه متصل را «
مقدم طبیعی» و مقدم در قضیه
منفصل را «
مقدم وضعی یا قراردادی» می‌نامند؛ به عبارت دیگر هر یک از مقدم و
تالی به لحاظ نوع قضیه یا طبیعی است یا وضعی. طبیعی، در قضیه متصله است؛ یعنی مقدم بالطبع مقدم است و
تالی مؤخر، اما وضعی در قضیه
منفصله است که فرقی بین جزء اول و دوم نیست و هر کدام ابتدا ذکر شود مقدم است و دیگری
تالی.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
•
مظفر، محمدرضا، المنطق. •
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «تالی طبیعی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۲.
