• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

تاریخچه حدیث

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



نظر به این که قسمتی از احادیث در تبیین و تفسیر آیات قرآن و ثواب قرائت آنها وارد شده، جای تردید نیست که پیشینه حدیث از سرآغاز نزول وحی است، و قرآن و حدیث دو راهنمای مردم مسلمان بوده‌اند.



طبق احادیثی که در کتب معتبره شیعه و سنی وارد شده، پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به حفظ و ضبط و نقل احادیث سفارش و تاکید می‌فرمود
احادیثی که حفظ چهل حدیث در آنها توصیه شده، از بهترین دلایل اهتمام پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به نقل و ضبط و حفظ و تدوین حدیث است (اربعین). و نیز پژوهشگر معاصر آقای سید محمد رضا جلالی
[۴] تدوین السنة الشریفة، ۸۷
. چهل و چهار حدیث از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل کرده که در آنها دستور به کتابت و تقیید حدیث، یا اذن و رخصت به آن، آمده است، و همه این احادیث از طریق عامه روایت شده و در کتابهای معتبره آنان موجود است با این وصف عامه چنین ادعا دارند که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از نوشتن و تدوین حدیث منع فرموده است! و احادیثی هم در این باب به آن حضرت نسبت داده‌اند، سپس متاخرین آنها در مقام جمع و توجیه احادیث منع و جواز برآمده‌اند، و دچار اختلافات و اشتباهات فراوانی شده‌اند
[۵] دراسات فی الحدیث و المحدثین، ۱۵
[۶] اضواء علی السنة المحمدیه، ۲۲۱
[۷] تحقیق النصوص و نشرها ۱۰۰ به بعد
[۸] تدوین السنه الشریفة، ۲۶۱
.

۱.۱ - حدیث در عصر خلفا

البته ابوبکر و عمر و پیروان آنها از تدوین و کتابت، بلکه از نقل و روایت حدیث، به شدت جلوگیری کردند تا آن جا که بعضی از راویان حدیث را به زندان کشیدند، و بعضی دیگر را تبعید کردند، و قسمتی از آثار را سوزاندند، که بر اثر آن متاسفانه، تدوین حدیث به طور رسمی سالها به تاخیر افتاد و عواقب شومی در پی داشت، چنانکه خود عامه معترفند و تصریح کرده‌اند که: وقتی عمر بن عبدالعزیز (۹۹ـ ۱۰۱ ق) به تدوین حدیث فرمان داد، بیشتر صحابه پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از دنیا رفته بودند و تحولات اوضاع و گروه بندیهای سیاسی زمینه را برای دروغ پردازان و جعل کنندگان، فراهم ساخته بود
[۹] تدوین السنة الشریفة، آثار من التدوین، ۴۸۱
(جعل حدیث).

۱.۲ - حدیث در عصر امیر المومنین

در مقابل، حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السّلام) و دیگر ائمه اطهار (علیهم‌السّلام) نسبت به حفظ و کتابت و نشر حدیث اهتمام شدید داشتند و خود به نوشتن و املاء حدیث پرداختند و پیروان خود را پیوسته بدان تشویق می‌کردند
[۱۱] الذریعة، ۱/۶
. اولین اثر در این باره همان صحیفه‌ای است که امیر مؤمنان علی (علیه‌السّلام) از احادیث رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تدوین ساخته که احیانا از آن به «کتاب علی» تعبیر می‌کنند، و در آن مطالبی از میزان دیات و احکام آزادی اسیر و غیره مندرج است، و جمعی از محدثین خاصه و عامه از آن حدیث نقل کرده‌اند
[۱۲] تاسیس الشیعة، ۲۷۹
[۱۳] مسند، احمد بن حنبل، ۱/۷۹،
[۱۴] سنن، ابن ماجه، ۲/۸۸۲
. همچنین سلمان و ابوذر غفاری و ابو رافع مدنی و جابر بن عبدالله انصاری و بعضی دیگر از صحابه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به کتابت حدیث پرداختند، و آثاری از خود بر جای نهادند
[۱۵] اعیان الشیعة، ۱/۱۷۹ .


۱.۳ - حدیث در عصر تابعین

در طبقه تابعین نیز عده‌ای از پیروان اهل بیت عصمت (علیهم‌السّلام)به تالیف کتابهایی از مجموعه احادیث اهتمام می‌ورزیدند، از جمله: اصبغ بن نباته، عبید الله بن ابی رافع، سلیم بن قیس هلالی، حارث بن عبدالله اعور همدانی، ربیعة بن سمیع، میثم تمار و محمد بن قیس بجلی و... سپس در زمانهای بعدی آثار بیشتر و وسیعتری تالیف شده و اصحاب ائمه (علیهم‌السّلام) و طبقات محدثین بعد از آنها تا زمان ما کتابهای بی شماری در این باره تالیف کرده‌اند.


۱. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۲، ص۱۴۴.    
۲. أبو بکر أحمد بن علی، خطیب بغدادی، تقیید العلم، ۸۶    
۳. سجستانی، أبو داود، سنن ابی داوود، ۳/۳۱۸.    
۴. تدوین السنة الشریفة، ۸۷
۵. دراسات فی الحدیث و المحدثین، ۱۵
۶. اضواء علی السنة المحمدیه، ۲۲۱
۷. تحقیق النصوص و نشرها ۱۰۰ به بعد
۸. تدوین السنه الشریفة، ۲۶۱
۹. تدوین السنة الشریفة، آثار من التدوین، ۴۸۱
۱۰. فیض کاشانی، ملا محسن، الوافی، ۱/۲۲۷    
۱۱. الذریعة، ۱/۶
۱۲. تاسیس الشیعة، ۲۷۹
۱۳. مسند، احمد بن حنبل، ۱/۷۹،
۱۴. سنن، ابن ماجه، ۲/۸۸۲
۱۵. اعیان الشیعة، ۱/۱۷۹ .




سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «تاریخچه اجمالی حدیث»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۴/۱۲/۱۷    






جعبه ابزار