نظر به این که قسمتی از احادیث در تبیین و تفسیر آیات قرآن و ثواب قرائت آنها وارد شده، جای تردید نیست که پیشینه حدیث از سرآغاز نزول وحی است، و قرآن و حدیث دو راهنمای مردم مسلمان بوده‌اند.
احادیثی که حفظ چهل حدیث در آنها توصیه شده، از بهترین دلایل اهتمام پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) به نقل و ضبط و حفظ و تدوین حدیث است (اربعین). و نیز پژوهشگر معاصر آقای سید محمد رضا جلالی
. چهل و چهار حدیث از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نقل کرده که در آنها دستور به کتابت و تقیید حدیث، یا اذن و رخصت به آن، آمده است، و همه این احادیث از طریق عامه روایت شده و در کتابهای معتبره آنان موجود است با این وصف عامه چنین ادعا دارند که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از نوشتن و تدوین حدیث منع فرموده است! و احادیثی هم در این باب به آن حضرت نسبت داده‌اند، سپس متاخرین آنها در مقام جمع و توجیه احادیث منع و جواز برآمده‌اند، و دچار اختلافات و اشتباهات فراوانی شده‌اند
البته ابوبکر و عمر و پیروان آنها از تدوین و کتابت، بلکه از نقل و روایت حدیث، به شدت جلوگیری کردند تا آن جا که بعضی از راویان حدیث را به زندان کشیدند، و بعضی دیگر را تبعید کردند، و قسمتی از آثار را سوزاندند، که بر اثر آن متاسفانه، تدوین حدیث به طور رسمی سالها به تاخیر افتاد و عواقب شومی در پی داشت، چنانکه خود عامه معترفند و تصریح کرده‌اند که: وقتی عمر بن عبدالعزیز (۹۹ـ ۱۰۱ ق) به تدوین حدیث فرمان داد، بیشتر صحابه پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از دنیا رفته بودند و تحولات اوضاع و گروه بندیهای سیاسی زمینه را برای دروغ پردازان و جعل کنندگان، فراهم ساخته بود
. اولین اثر در این باره همان صحیفه‌ای است که امیر مؤمنان علی (علیه‌السّلام) از احادیث رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) تدوین ساخته که احیانا از آن به «کتاب علی» تعبیر می‌کنند، و در آن مطالبی از میزان دیات و احکام آزادی اسیر و غیره مندرج است، و جمعی از محدثین خاصه و عامه از آن حدیث نقل کرده‌اند
