تاریخ الفقه الجعفری (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
« تاريخ الفقه الجعفري» اثر
هاشم معروف حسنی ، از كتب مرجع و معتبر معاصر در شناسايى ادوار و مراحل
تشریع و تحولات
اجتهاد و مكاتب مجتهدان امامى است و با مقدمه‌اى مختصر به قلم
محمد جواد مغنیه در تبيين مفهوم فقه و تفاوت آن با
تاریخ و اشاره به اهميت تاريخ
فقه و ارزش كار مؤلف در حدود ۳۲۰ صفحه و ۴ فصل تنظيم و تدوين يافته است.
شناساندن نخستين تشريعات و مقاصد قانون‌گذارى اسلامى بطور اجمالى در دو عنوان
عبادات و
معاملات با استفاده از مصادر اوليه.
منبع اصلى نويسنده، آيات
قرآن کریم و تأمل در روابط، مناسبات و معانى عميق و حقيقى آنها براى
استخراج نظام فقهى اسلام و
شیعه و سپس تأمل در
تاریخ شكل‌گيرى مذهب شيعه است. بنابراين روش نويسنده روش و روى‌كردى تاريخى و
معطوف به
قرآن است و ارجاعات او عموما به كتب تاريخ
فقه و تاريخ
اصول فقه مى‌باشد و به متون و مجامع فقهى و حديثى استنادى صورت نمى‌گيرد. نويسنده، از آثار علماى معاصر شيعه و اهل سنت مانند
محمد ابوزهره،
محمدجواد مغنیه ،
سیدحسن صدر ،
عبدالحسین شرف الدین ،
محسن امینی و
عبدالفتاح عبدالمقصود بهره مى‌برد.
در فصل اول از نياز
انسان به شريعت مقدمه‌اى براى
استدلال بر ضرورت آن ارائه شده است. اين مقدمه بر تنوع و گستردگى نيازهاى انسان و ناتوانى و نادانى عموم بشر نسبت به همه امور و مصالح و مفاسد مسايل مى‌باشد و همين موضوع، نياز به مصدر و منبعى معصوم و قادر مطلق و دانا كه
باطن امور و كنه حقايق برايش روشن است را براى انسان ضرورى مى‌سازد. اين منبع معصوم، وحى است و
قرآن كريم محصول اين
وحی است. نويسنده، سپس مشخصات كلى نظام معرفتى عقيدتى
اسلام و اهميت توحيد، معاد و سپس عبادات شرعى را از چشم‌انداز آيات
قرآنى بررسى كرده است.
قرآن، اسلوب ويژه‌اى در دعوت به
توحید دارد. در آيات
قرآن همواره
فطرت و سرشت انسان‌ها مخاطب قرار مى‌گيرند. وى سپس نمونه‌هايى از آيات توحيدى
قرآن و برخى از استدلال‌ها و براهين
قرآنى در اثبات معاد و قيامت را آورده است. نويسنده، سپس با بررسى عبارات و مضامين
قرآنى به اين نتيجه رسيده كه
تشریع در
قرآن به يك روش و اسلوب طرح نشده بلكه شكل‌هاى مختلفى براى طرح موضوع و بيان
احکام مد نظر شارع مقدس بوده از جمله گاهى از صيغه مضارع براى انجام خواسته شارع ياد شده مانند «إن الله يأمر بالعدل و الإحسان»
گاهى هم با خبر دادن از چيزى كه بر مردم نوشته شده با عبارت كتب عليكم ياد گرديده.
همان طور كه صيغه‌هاى طلب در
قرآن متنوع و متكثرند هم‌چنين وسايل و صيغه‌هاى ترك افعال و نهى هم تكثر اسلوبى دارند سپس از نظام عبادى
قرآن و اهميتى كه
قرآن به تصحيح رابطه فرد با پروردگار مى‌دهد بحث شده و تأكيد شده كه اين موضوع بر بقيه نظام‌ها و دستورات و مناسبات تقدم و اولويت دارد. نويسنده، گزيده‌اى از معارف
قرآنى راجع به تشريع نماز،
اوقات نماز،
نمازهای واجب، تشريع
روزه و
حج و ماليات
زکات و نظام صدقات را بررسى و تحليل كرده است.
در بعد اجتماعى و مناسبات و معاملات ميان افراد هم تشريع
قرآنى نظام مشخص و متمايزى دارد; نويسنده، به اختصار از ويژگى‌هاى تشريع
قرآنى در بعد اجتماعى و مرتبط با
دفاع،
زن، نظام
ازدواج ،
تعداد زوجات ، طلاق، رجوع در
طلاق و طلاق سه‌گانه با يك لفظ،
حجاب ،
ارث ، احكام عقود و معاملات و جزييات و مجازات‌هاى
قرآنى بحث كرده است.
فصل دوم به بررسى وضعيت سياسى بعد از وفات پيامبر و تعريف شيعه به مواليان و دوست‌داران
اهل بیت اختصاص يافته و منشأ پيدايش شيعه تحقيق شده است.
در فصل سوم از ادوار تشريع و مراحل مختلف آن و مشخصات هر كدام از اين مراحل سخن رفته و به شكل‌گيرى اصول فقه، نقش
قیاس ، منبع تدوين حديث و فقه در تشيع و اجتهاد اسلامى اشاره شده است و نقش اهل بيت و پيروان آنها در توسعه اجتهاد و تكامل تشريع اسلامى و مناسبات آنها با صحابه و
تابعین بررسى شده است. در اين فصل، بحثى قابل توجه به تبيين ادله احكام و مبانى فقهى شيعه در زمان صحابه
اختصاص يافته است. در فصل چهارم علاوه بر بررسى اوضاع سياسى از شكل‌گيرى مبانى اجتهادى شيعه و تدوين حديث و فقه و ادله فقهى و مؤلفان و متون اوليه فقهى شيعه در عهد تابعين بحث شده است.
السيد هاشم معروف الحسني سيرة نقية، و فكر نقي - الفصل الأول الحاجة الى التشريع - الأسلوب
القرآني في الدعوة الى التوحيد - أدلة البعث و المعاد في
القرآن - الأساليب التي أتبعها
القرآن في التشريع - الفصل الثاني في الوضع السياسي بعد وفاة الرسول - اختصاص اسم الشيعة بالموالين لعلي و بدء التشيع - الفصل الثالث في أدوار التشريع و أصوله بعد وفاة الرسول(صلى الله عليه و آله) - المرحلة الثانية من مراحل التشريع - القياس - اثر المنع من تدوين الحديث و الفقه على التشريع الإسلامي - الفصل الرابع الوضع السياسي في عهد التابعين - تدوين الحديث و الفقه في عهد التابعين - الصحيفة الصادقة - حول الصحيفة الصادقة - المؤلفون من الشيعة في عهد التابعين.
این کتاب به
زبان عربی در یک جلد در انتشارات
دار الکتاب الإسلامی در سال ۱۴۰۳ هجری قمری در
قم با مقدمه
محمد جواد مغنیة چاپ شده است .
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
