بینی در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اندامی در
انسان و
حیوان است.
این اندام اموری چون بوییدن و تشخیص بو، و نیز زیبایی بخشیدن به صورت را بر عهده دارد. همچنین در چگونگی و زیبایی صدا مؤثر است. در
کلام عرب به آن «
اَنْف» گویند
و به جهت جایگاه آن در وسط صورت موضوعاتی گوناگون مانند عزّت، ذلّت،
غضب ،
غیرت و... را به آن نسبت می‌دهند؛ مانند «شمخ فلان بأنفه»: تکبّر ورزید، «ترب
أنفه» و «
رغم أنفه»: ذلیل شد، «حمی
أنفه»: عزیز شد یا خشمش شدت یافت و «ورم
أنفه»: خشمگین شد.
در
قرآن در یک آیه واژه «
أنف» (مطلق بینی)
و در آیه دیگر «خُرْطوم» (بینی بزرگ و بینی
فیل )
آمده است. در آیه ۴۵
مائده از برخی
حدود و
احکام جنایی
تورات یاد کرده که برای
بنی‌اسرائیل تشریع شده و
قصاص بینی در برابر بینی را از این احکام برشمرده است: «و کَتَبنا عَلَیهِم فیها اَنَّ النَّفسَ بِالنَّفسِ والعَینَ بِالعَینِ
والاَنفَ بِالاَنفِ والاُذُنَ‌بِالاُذُنِ والسِّنَّ بِالسِّنِّ والجُروحَ قِصاص...».
بنابراین
حکم اگر فردی بینی فردی را قطع یا آن را ناقص کند، می‌بایست قصاص شده یا
دیه آن را بپردازد. در این حکم بین وارد کردن نقص
عمد و غیر عمد و مقدار نقصی که وارد کرده و نیز مقدار دیه‌ای که می‌بایست بپردازد، آرای متعددی بین فقهای
فریقین وجود دارد.
برخی آیات سوره
قلم از سرنوشت دشمنان پیامبر (صلی الله علیه وآله) و
افترا زنندگان به قرآن خبر داده و گذاشتن نشان بر بینی را از کیفرهای آنها در
قیامت دانسته است: «ولا تُطِع کُلَّ حَلاّف مَهین... اِذا تُتلی عَلَیهِ ءایتُنا قالَ اَسطیرُ الاَوَّلین سَنَسِمُهُ عَلَی الخُرطوم».
بیشتر مفسران این آیات را در ارتباط با ولیدبن مغیره دانسته‌اند.
برخی «خرطوم» را در آیه به معنای
شراب دانسته و گفته‌اند: خداوند در قیامت بر شرابخواران علامت می‌گذارد؛
ولی بیشتر مفسران خرطوم را به معنای بینی و علامت نهادن بر آن را نشانه‌ای بر گناهکار بودن این افراد دانسته‌اند.
به کار بردن تعبیر خرطوم که بیشتر درباره حیوانات از جمله فیل به کار می‌رود به جهت تحقیر این افراد است،
افزون بر اینکه داغ نهادن بر آن، نیز نهایت تحقیر این افراد را می‌رساند.
برخی مقصود از داغ نهادن را، ابتلائات دنیایی مانند ذلت، بلا و... دانسته‌اند که جان و مال و اهل این افراد را دربرمی‌گیرد؛ مانند علامتی که در
جنگ بدر بر کافران نهاده شد.
برخی آن را علامتی دانسته‌اند بر بینی مستکبران در عالم
برزخ یا قیامت که در دنیا نیز عارفان آن را مشاهده می‌کنند و در مراحل بعدی برای دیگران نیز آشکار می‌گردد.
برخی این جمله را تعبیری کنایی از وضعیت نامطلوب این افراد (دشمنان پیامبر، افترا زنندگان به قرآن، شرابخواران، مستکبران و...) در قیامت دانسته‌اند
و عده‌ای معتقدند این جمله کنایه از تمکن و غلبه کامل
خداوند بر این افراد و عجز آنان در برابر خداوند است، زیرا بینی بارزترین عضو صورت و وسیله تنفس انسان است و کسی که بر چنین عضوی مسلط شود به طور کامل بر فرد غالب گردیده است.
برخی در مورد
فلسفه کاربرد تعبیر «مُهر نهادن بر بینی» گفته‌اند: روی گردانی و مخالفت کافران با پیامبر (صلی الله علیه وآله) از روی
تکبر ،
غرور و
تعصب بود. در عربی از این ویژگی با تعابیری چون «
اَنِفَة» یاد می‌شود. خداوند برای توجه دادن به منشأ کفرورزی کافران با تعبیر «مُهر نهادن بر بینی» به آن اشاره کرده است
که نشان دهنده نهایت ذلت و خواری آن در روز قیامت است.
آیه ۹۸
یوسف ، از استشمام بوی یوسف از جانب
یعقوب سخن به میان آورده است. در آیه مذکور از بینی نامی برده نشده؛ لیکن از عمل بویایی و استشمام بو سخن به میان آمده است، برخی از مفسران این بو را از بوهای بهشتی دانسته‌اند که به صورت اعجاز گونه از پیراهن یوسف به مشام یعقوب (علیه السلام) رسید.
همچنین در روایتی که در تفسیر آیه «مِن شَرِ الوَسواسِ الخَناسِ»
آمده
شیطان را دارای خرطومی همانند
خوک ، معرفی کرده است که فرزندان
آدم (علیه السلام) را وسوسه می‌کند.
احکام القرآن، جصاص؛ اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد؛ تفسیر التحریر و التنویر؛ التفسیر القمی؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر منهجالصادقین؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام؛ الرائد (فرهنگ الفبایی عربی فارسی)؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ الفرقان فی تفسیر القرآن؛ الکشاف؛ کشف الاسرار و عدة الابرار؛ لسان العرب؛ مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن؛ مفردات الفاظ القرآن؛ مواهب علّیّه (تفسیر حسینی).
دانشنامه موضوعی قرآن کریم، برگرفته از مقاله «بینی».
