بَقَر (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَقَر:(إِنَّ اَلْبَقَرَ تَشابَهَ عَلَيْنا) «بَقَر» اسم جنس است و بر
مذکر و
مونث اطلاق می‌شود. این ماده در
لغت به معنای دو نیم کردن، شکافتن و گشودن آمده؛
اما در مصطلح بر نوعی از
حیوان حلال گوشت چهار
پا عَلَم شده که از جمله أنعام بهیمه به شمار می‌رود،
در این چند
آیات قرآن ذكر ريزه‌كاری‌هاى ماجرای گاو و قتل جوان بنی اسرائیل را مطرح مى‌كند و می‌فرماید: به خاطر بياوريد هنگامى كه انسانى را كشتيد، سپس درباره قاتل آن به نزاع پرداختيد و
خداوند (با دستورى كه در آيات بالا آمد) آن‌چه را مخفى داشته بوديد آشكار ساخت.
به موردی از کاربرد «بَقَر» در قرآن، اشاره می‌شود:
(قالواْ ادْعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنا ما هِيَ إِنَّ البَقَرَ تَشابَهَ عَلَيْنا وَ إِنّا إِن شاء اللَّهُ لَمُهْتَدونَ) «گفتند: از پروردگارت بخواه براى ما روشن كند كه چگونه گاوى بايد باشد؟ زيرا اين گاو براى ما مبهم شده و اگر خدا بخواهد ما
هدایت خواهيم شد.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: این آیه بر بى‌ادبى
بنی اسرائیل دلالت مى‌كند، كه
پیغمبر خود را
اذیت كردند، و به او نسبت دادند كه ما را مسخره مى‌كنى، و با آن توضيح خواهى‌هاى بی‌جاى خود كه پرسيدند: گاوى كه مى‌گويى چطور گاوى باشد؟
اوامر الهى و بيانات انبياء را نسبت ابهام دادند، و طورى سخن گفتند، كه از سراپاى سخنشان
توهین و استخفاف به مقام والاى ربوبيت استشمام می‌شود، چند نوبت به
موسی (علیه‌السلام) گفتند که به پروردگارت بگو، كانه پروردگار موسى را پروردگار خود نميدانستند،
(ادْعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنا ما هِيَ)، از پروردگارت براى ما بپرس كه آن گاو چگونه گاوى باشد؟ و به اين اكتفاء نكرده، بار ديگر همين بى‌ادبى را تكرار نموده گفتند:
(ادْعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنا ما لَوْنُها؟) از پروردگارت بخواه، تا
رنگ آن گاو را برايمان روشن سازد، باز به اين اكتفاء نكرده، بار سوم گفتند:
(ادْعُ لَنا رَبَّكَ يُبَيِّنْ لَنا ما هِيَ؟ إِنَّ الْبَقَرَ تَشابَهَ عَلَيْنا)، از پروردگارت بخواه، اين گاو را براى ما مشخص كند، كه گاو بر ما مشتبه شده.
به‌طورى كه ملاحظه مى‌كنيد، اين بى‌ادبان، حتى يک بار هم نگفتند: از پروردگارمان بخواه، و از اين گذشته، مكرر گفتند: قضيه گاو براى ما مشتبه شده، و با اين بى‌ادبى خود، نسبت گيجى و تشابه به بيان خدا دادند.
علاوه بر همه آن بى‌ادبی‌ها، و مهم‌تر از همه آن‌ها، اين‌كه گفتند:
(إِنَّ الْبَقَرَ تَشابَهَ عَلَيْنا)، جنس گاو برايمان مشتبه شده، و نگفتند: «ان البقرة تشابهت علينا»، آن گاو مخصوص كه بايد به
وسیله زدن دم آن بكشته بنى اسرائيل او را زنده كنى، براى ما مشتبه شده، كانه خواسته‌اند بگويند: همه گاوها كه خاصيت مرده زنده كردن ندارند، و اين خاصيت مال يک گاو مشخص است، كه اين مقدار بيان تو آن گاو را مشخص نكرد.
و خلاصه تاثير نام‌برده را از گاو دانسته‌اند، نه از خدا، با اين‌كه تاثير همه از خداى سبحان است، نه از گاو معين، و خداى تعالى هم نفرموده بود كه گاو معينى را بكشيد، بلكه بطور مطلق فرموده بود: يک گاو بكشيد، و بنى اسرائيل می‌توانستند، از اين اطلاق كلام خدا استفاده نموده يک گاو بكشند.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «بقر»، ص ۲۲۴.
