بَسْط (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَسْط (به فتح باء و سکون سین) یکی از
مفردات نهج البلاغه به معنای گشودن، وسعت دادن و گستردن است.
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص
بیعت با خودش و کیفیت
آفرینش زمین و ... از این واژه استفاده نموده است.
بَسْط به معنای گشودن، وسعت دادن و گستردن آمده است.
برخی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (علیه‌السلام) درباره بیعت خویش فرموده است:
«وَ بَسَطْتُمْ يَدي فَكَفَفْتُها وَ مَدَدْتُموها فَقَبَضْتُها.» «دستم را براى بیعت باز كرديد، من آن را باز داشتم، دستم را دراز كرديد و من آن را جمع كردم.»
در این‌جا بسط به معنی گشودن و باز کردن می‌باشد.
امام (صلوات‌الله‌علیه) درباره زمین نیز فرموده‌اند:
«و بَسَطَها لَهُمْ فِراشاً.» «خدا
زمین را براى مردم به صورت بساط بگسترانيد.»
در این‌جا بسط به معنی گستردن آمده است.
آن حضرت در بیانی دیگر نیز فرموده است:
«اللَّهُمَّ وَ قَدْ بَسَطْتَ لي فيما لا أَمْدَحُ بِهِ غَيْرَكَ، وَ لا أُثْني بِهِ عَلَى أَحَد سِواكَ.» «پروردگارا! به من
فصاحت و
منطق و زبان گويا داده‌اى، غير از تو را با آن مدح نمى‌گويم و به جز تو بر ديگرى ثنا نمى‌خوانم».
که در این‌جا این واژه به معنی وسعت دادن آمده است.
«انبساط»: به معنی باز شدن، باسط به معنی باز کننده و وسعت دهنده و مبسوط به معنی باز شده در
خطبه ۱۶۳ و
خطبه ۹۹ و
خطبه ۱۰۴ آمده است.
«بساط»: به معنای گسترده، مصدر به معنی مفعول است مانند: فرش و ... چنان‌که آن حضرت (صلوات‌الله‌علیه) درباره
زاهدان فرموده:
«أولئِكَ قَوْمٌ اتَّخَذوا الاَْرْضَ بِساطاً.» «آن‌ها (زاهدان ) كه زمين را فرش قرار دادند.»
این واژه با مشتقات آن جمعاً نوزده بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بَسط»، ص۱۳۴.
