بوء (مفرداتقرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَوء (به فتح باء) از
واژگان قرآن کریم به معنای مساوات است.
بَوء به معنای مساوات است.
بیضاوی در ذیل
آیه ۶۱ بقره گوید: بوء در اصل به معنی مساوات است.
راغب در
مفردات گفته: اصل بواء مساوات اجزاء است.
مجمع البیان ذیل آیه ۶۱ بقره آن را از
زجّاج نقل میکند و میگوید از
عبادة بن صامت نقل شده که گفت:
خدا انفال را بپیغمبرش قرار داد «فَقَسَمَهَا بَیْنَهُمْ عَلَی بَوَاءٍ». یعنی
بالسویه تقسیم کرد.
در
نهج البلاغه آمده
«فَیَکُونُ الثَّوَابُ جَزَاءً وَ الْعِقَابُ بَوَاءً» «تا ثواب پاداش و قصاص برابر باشد.» ولی مجمع البیان و
المنار و غیره معنی اصلی آن را، رجوع گفتهاند.
ناگفته نماند: معنای مساوات در این کلمه و مشتقات آن بسیار مناسب است مثلا در آیه
(وَ باؤُ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ) «با غضب خدا قرین شدند.» اگر گوئیم با
غضب خدا برگشتند چندان دلچسب نمیشود المنار گوید: این مثل آن است که بگوئیم: فلانی جمع کرد و به صفت مغبون برگشت، یعنی نتیجه سعی
یهود آن شد که با غضب خدا برگشتند.
فکر میکنم این بهترین بیان است که المنار گفته است ولی بنا بر آنچه ما اختیار کردیم معنی آیه این میشود: با غضب خدا قرین شدند که عبارت اخرای مساوات است.
(فَباؤُ بِغَضَبٍ عَلی غَضَبٍ) «پس قرین غضب بالای غضب گشتند.»
(وَ اِذْ بَوَّاْنا لِاِبْراهِیمَ مَکانَ الْبَیْتِ) «آنگاه که مکان بیت را برای
ابراهیم مهیّا کردیم.»
مهیّا کردن ساختن و
تسویه است.
(تُبَوِّئُ الْمُؤْمِنِینَ مَقاعِدَ لِلْقِتالِ) «برای
مؤمنین مواضعی به جهت جنگ آماده و
تسویه میکنی»
(وَ الَّذِینَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْاِیمانَ مِنْ قَبْلِهِمْ) (و براى نيازمندان از كسانى است كه در اين سرا
[
سرزمين مدينه
]
و در سراى ايمان پيش از مهاجران مسكن گزيدند..)
(اِنِّی اُرِیدُ اَنْ تَبُوءَ بِاِثْمِی وَ اِثْمِکَ فَتَکُونَ مِنْ اَصْحابِ النَّارِ) «من میخواهم تو با
گناه من و گناه خودت قرین و با هم باشی تا از اصحاب آتش گردی.»
آیه شریفه در قصّه پسران آدم واقع است و ظاهر آن انتقال سیئات مقتول بقاتل است در
محاسن برقی کتاب عقاب الاعمال باب عقاب- القتل از
امام باقر (علیهالسّلام) مروی است:
«مَنْ قَتَلَ مُؤْمِناً مُتَعَمِّداً اَثْبَتَ اللَّهُ عَلَی قَاتِلِهِ جَمِیعَ الذُّنُوبِ وَ بَرَّاَ الْمَقْتُولَ مِنْهَا وَ ذَلِکَ قَوْلُ اللَّهِ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی (اِنِّی اُرِیدُ اَنْ تَبُوءَ بِاِثْمِی وَ اِثْمِکَ فَتَکُونَ مِنْ اَصْحابِ النَّارِ).» «یعنی هر که مؤمنی را عمدا بکشد خدا همه گناهان او را بر قاتل ثبت و مقتول را از آنها کنار میکند و این است سخن خدا
(اِنِّی اُرِیدُ اَنْ تَبُوءَ....)»
در المنار از
ابن عبّاس نقل شده که «اثمی» را به معنی اثم القتل گرفته یعنی: من میخواهم با گناه خودت و گناه گشتن من، قرین و متلبّس باشی. و در وجه دیگر انتقال سیئات را که گفتیم آورده است.
•
قرشی بنابی، علیاکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «بوء»، ج۱، ص۲۴۵.