بنی‌جمح
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بنی‌جمح از تیره‌های
قریش و تعمیر کنندگان
کعبه پیش از
بعثت بودند.
بنی جمح به
نسل جمح بن عمرو بن هصیص بن کعب از تیره‌های قریش گفته می‌شود
که از طریق پسرانش حذافه، حذیفه و سعد تداوم یافت.
جمحی‌ها در بخش مسفله (پایین)
مسجدالحرام ، مقابل رکن شامی سکونت داشتند.
یکی از درهای مسجدالحرام که روبه روی آن قرارداشت، به باب بنی جمح معروف بود.
برخی از بنی جمح چون
صفوان بن امیه در دوران جاهلی از سوی قریش مسؤولیت چوبه‌های تیر قرعه کشی و تفال مکیان (ازلام) را بر عهده داشتند.
آن‌ها در برخی جنگ‌های قبیله‌ای پیش از
اسلام از جمله در نبرد شمطه، از جنگ‌های فجار و معروف به یوم عکاظ
و نیز در نبردی با بنی محارب بن فهر در جایی به نام ردم بنی جمح که در آغاز به
بنی فهر تعلق داشت، شرکت یافتند.
سنبله نام چاهی بود که آن‌ها در
مکه حفر کردند.
از هم پیمانان بنی جمح می‌توان به آل کثیر بن صلت کندی، آل ابی یسار از
بنی شیبه ، آل ابی فکیهه از
بنی عبد مناف ،
و آل شرحبیل بن حسنه از
بنی زهره اشاره کرد.
بنی جمح در اختلافات میان
بنی عبدالدار و بنی عبدمناف که بر سر مناصب کعبه روی داد، جانب عبدالدار را گرفتند و پیمان لعقة الدم (حلف الاحلاف) را بستند.
ابی بن خلف، از سران جمح، پس از ستم راندن به مردی از مکیان و نپرداختن بهای کالای خریده شده، مورد خشم برخی از اعضای پیمان حلف الفضول قرار گرفت و ناچار شد مبلغ کالا را به صاحبش بپردازد.
بنی جمح در بازسازی
کعبه در سال پنجم پیش از بعثت، بر اساس قرعه، مسؤولیت بازسازی ضلع غربی کعبه را پذیرفتند.
برخی از جمحیان از نخستین
مسلمانان بودند. از چهره‌های مشهور ایشان می‌توان به این افراد اشاره کرد: عثمان بن مظعون که در روزگار جاهلیت
شرب خمر را حرام اعلام کرده بود،
پسرش سائب بن عثمان و دو برادرش قدامه و عبدالله، حاطب بن حارث با همسرش مجلل و دو فرزندش محمد بن حاطب و حارث بن حاطب، سفیان بن معمر با دو فرزندش جابر و جناده و همسرش شرحبیل و
بلال بن رباح حبشی. اینان با توجه به وضعیت سختی که مشرکان در مکه برای مسلمانان ایجاد کرده بودند، در سال پنجم بعثت به دستور پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به
حبشه هجرت کردند.
در برابر، بسیاری از افراد این تیره تا فتح مکه با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم مخالفت کردند و در کوشش‌های قریش بر ضد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نقش داشتند. از جمله صفوان بن امیه و عمیر بن وهب از کسانی بودند که برای قتل پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم توطئه کردند و در این کار ناکام ماندند.
از شدیدترین ستیزگران بنی جمح با
اسلام، امیة بن خلف و پدرش بودند.
امیة بن خلف از اطعام کنندگان و بخشندگان در دوران جاهلیت بود.
نیز اشد بن کلده (ابوالاشد بن اسید) جمحی که مردی بسیار قوی و زورمند بود، یکی از استهزاء کنندگان و دشمنان اسلام به شمار می‌رفت که همه دارایی خود را بر ضد اسلام هزینه کرد و
آیات قرآن را به سخره می‌گرفت.
از دیگر کارهای بنی جمح در آغاز اسلام، شکنجه تازه مسلمانان و پیشگیری از پیوستن افراد به
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
با ساحر خواندن او و برحذر داشتن مردم از شنیدن سخنان وی بود. آنان راه‌های ورودی مسجدالحرام را میان خود تقسیم کردند تا مانع
تبلیغ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم شوند. از جمله این افراد، امیة بن خلف و اوس بن معیر بودند.
بنی جمح پس از هجرت پیامبر نیز به دشمنی خود با او ادامه دادند. منابع از حضور بنی جمح در نبرد‌های مشرکان بر ضد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم چون بدر و احد گزارش داده‌اند.
برخی از آن‌ها در نبرد بدر کشته شدند و بعضی چون ابی بن خلف و عمیر بن وهب اسیر گشتند و با دادن
فدیه به مسلمانان آزاد شدند.
صفوان بن امیه، زید بن دثنه را که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در
سریه رجیع (۴ق.) برای آموزش
قرآن به آبگاهی در ۷۰ کیلومتری شمال مکه در شرق عسفان
فرستاده بود، حبس کرد و به جبران قتل پدرش در بدر او را کشت.
بنی جمح پس از فتح مکه در
غزوه حنین پیامبر را همراهی کردند و افرادی چون صفوان بن امیه، احیحة بن امیة بن خلف، و عمیر بن وهب بن خلف
از جمله مؤلفة قلوبهم بودند که پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم اموالی بسیار از غنیمت‌های نبرد حنین را در سال هشتم ق. برای جلب نظرشان به آن‌ها بخشید؛ برخی از جمحیان در روزگار پیامبر مسؤولیت‌هایی را عهده دار بودند. سائب بن عثمان بن مظعون از آن جمله است که در
غزوه بواط (۲ق.) جانشین پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در مدینه شد.
محمیة بن جزء بن عبد یغوث زبیدی، حلیف بنی جمح، نیز تقسیم خمس را بر عهده داشت.
برخی از جمحیان چون قدامة بن مظعون
و سعید بن عامر بن حذیم
در دوران خلافت
عمر بن خطاب به حکمرانی بحرین و مناطقی از شام رسیدند. صفوان بن امیه از امیران لشکر مسلمانان در
نبرد یرموک (۱۳ق.) بود.
بنی جمح در جنگ‌های دوره
امام علی علیه‌السّلام بر ضد او شرکت داشتند و تنی چند از آن‌ها در جنگ‌های جمل
و
صفین کشته شدند.
در رخداد حره (۶۳ق.) و حمله شامیان به مدینه، برخی از بنی جمح به قتل رسیدند.
شماری از بنی جمح را در منصب حکمرانی و قضاوت نام برده‌اند: حارث بن حاطب حکمران مدینه به سال ۶۶ق. از سوی ابن زبیر،
یحیی بن حکیم بن صفوان حکمران مکه در روزگار
یزید بن معاویه (سال ۶۳ق.)،
محمد بن صفوان در منصب قضاوت مدینه در حکومت
هشام بن عبدالملک ،
عبدالله بن صفوان اصغر در همین منصب از سوی منصور عباسی.
او چهاردهمین مرد
مسلمان و از مهاجران حبشه و مدینه و نیز از بدریان و نخستین صحابی مدفون در
بقیع بود. پیامبر پس از غسل و کفن کردن وی، پیشانی اش را بوسید و او را سلف صالح خود خواند.
وی نیز به حبشه و مدینه
هجرت کرد و در نبرد بدر و غزوه‌های دیگر جنگید. او که نخستین امیر بحرین از سوی عمر بن خطاب و شوهر خواهر وی، صفیه، بود، به سبب شرب خمر از منصبش برکنار شد و نخستین بدری بود که حد شراب بر او جاری گشت.
وی همراه پدر به
مدینه و حبشه هجرت کرد و از اصحاب بدر بود و در
نبرد یمامه (۱۲ق.) کشته شد.
وی از اشراف قریش در روزگار جاهلیت و مسؤول تیرهای ازلام و از تصمیم گیران اصلی در مسائل مهم مکه و در شمار مطعمین (تامین کنندگان آذوقه جنگجویان
قریش ) بود که پس از فتح مکه مسلمان شد و در نبرد حنین تجهیزات نظامی به رسم عاریه در اختیار مسلمانان قرار داد.
منزل وی در
مکه را نافع بن عبدالحارث، امیر مکه از سوی خلیفه دوم، خرید و به زندان تبدیل کرد.
وی مشهور به رئیس مکه بود و هنگام استقبال از معاویه در سفر
حج او ۲۰۰۰ گوسفند پیشکش کرد و پس از همراهی با ابن زبیر با وی کشته شد و سرش را با سرهایی دیگر در دروازه مدینه آویختند.
وی را از کریمان و سخاوتمندان دانسته‌اند. در دوران معاویه مکیان را اطعام می‌کرد و در روزگار هشام بن عبدالملک، در سیادت مکه با عبدالعزیز بن عبدالله اموی رقابت داشت.
او از اشراف قریش بود و در بدر، شمار و وضعیت سپاه
اسلام را برای سپاه مکه بررسی کرد. سپس به بهانه آزادکردن پسرش که از اسیران بدر بود، به مدینه رفت تا پیامبر را ترور کند. هنگامی که رسول خدا وی را از نیت قلبی اش آگاه کرد، مسلمان شد
و در غزوه‌های احد و فتح، در رکاب او بود. وی در فتح مصر در روزگار عمر از سوی خلیفه به عنوان یکی از چهار معاون فرمانده سپاه اسلام،
عمرو عاص ، حضور داشت.
از اشراف بنی جمح و در شمار شاعران قریش بود که دل در گرو عاتکه دختر معاویه داشت و در مدح معاویه و ابن زبیر اشعاری سرود.
غلام امیة بن خلف جمحی بود که در برابر شکنجه‌های طاقت فرسای او پایداری کرد و در مدینه مؤذن
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم شد و در همه جنگ‌های دوران پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم کنار او حضور داشت.
از مسلمانان پس از فتح مکه و مؤذن پیامبر بود که سمت اذان گویی در دودمان او باقی ماند.
به گزارش ابوالفرج، او خانه‌ای در مکه داشت که آن را برای انجام سرگرمی‌های گوناگون از جمله
شطرنج و نرد و... آماده کرده بود.
عبدالله بن سابط نیز از
تابعین و فقیهان بود.
وی از مشاهیر جمحیان است که محدث، شاعر و تاریخ نگار بود.
پس از گسترش فتوحات اسلامی، افراد این تیره افزون بر مکه در مکان‌هایی چون
حبشه ،
مدینه،
شام
و حمص
زندگی می‌کردند.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«بنی جمح».
