• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بنی‌امیه از بدر تا فتح مکه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



پس از غزوه بدر (سال دوم) روابط پیامبر با بنی امیه وارد مرحله‌ای جدید شد.



با توجه به اینکه در این نبرد بزرگانی از بنی مخزوم و بنی عبد شمس و دیگر قبایل قریش کشته شدند، فضای مناسبی در اختیار ابوسفیان قرار گرفت تا افزون بر رهبری بنی امیه از نفوذ خود در رهبری قریش بهره برد، به ویژه آنکه نقش فرماندهی سپاه (قیادت) به ابوسفیان به ارث رسیده بود، از این رو وی در این دوره در جنگهای بزرگی چون احد
[۵] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۴۷.
و احزاب
[۷] الطبقات، ج۲، ص۵۰.
[۸] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۵۶.
سپاه قریش را فرماندهی می‌کرد. افزون بر اینها او اقدامهای دیگری بر ضد رسول خدا داشت؛ از جمله طرح ترور آن حضرت (پس از غزوه بنی نضیر در سال چهارم) که به نتیجه نرسید.
[۹] الطبقات، ج۲، ص۹۴.
منابع نخستین با ارائه چنین تصویری از این دوره، کمتر به جزئیات پرداخته، از دیگر اعضای بنی امیه یا همپیمانانشان اخباری ارائه نمی‌کنند.
ابوسفیان در غزوه احد (سال سوم) فرماندهی سپاه قریش رابر عهده داشت. پسرش معاویه مدعی به شهادت رساندن حمزه سیدالشهدا بود.
[۱۲] فتوح البلدان، ج۲، ص۳۹۲.
نیز معاویة بن مغیرة بن ابی العاص اموی جسد حمزه را مُثْله کرد.
[۱۳] النزاع و التخاصم، ص۵۶.
پس از ناکامی نبرد احزاب (سال پنجم) به فرماندهی ابوسفیان،
[۱۴] السیرة النبویه، ج۳، ص۷۰۱.
صلحی میان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و قریش در سال ششم، برقرار شد که ابوسفیان در آن نقشی آشکار داشت.
[۱۶] السیرة النبویه، ج۳، ص۳۱۵.

با پیمان شکنی قریش و تلاشهای بی ثمر سرکرده آنان (ابوسفیان) برای تجدید پیمان، زمینه‌های فتح مکه فراهم و سرانجام آن شهر در سال هشتم گشوده شد.
[۱۷] السیرة النبویه، ج۴، ص۸۵۱.
در جریان فتح مکه (سال هشتم) رسول خدا با توجه به جایگاه ابوسفیان منزل او را از مکانهای پناهندگی مردم اعلام کرد.
[۱۸] اخبار مکه، ج۲، ص۲۳۵.
[۱۹] السیرة النبویه، ج۴، ص۸۵۱.
[۲۰] الاستیعاب، ج۴، ص۲۴۰.
[۲۱] الطبقات، ج۲، ص۱۳۳.
رسول خدا پس از فتح مکه، گذشت فراوانی نسبت به بنی امیه و دیگر دشمنان نشان داد و با فرمان عفو عمومی، قریش از جمله بنی امیه را «طُلَقاء» (آزاد شدگان) نامید
[۲۳] تاریخ طبری، ج۲، ص۳۳۷.
و بدین ترتیب با گذشت ۲۱ سال از بعثت آن حضرت، و عناد و دشمنی بنی امیه با رسول خدا، آنان با وی بیعت کرده، مسلمان شدند.


آنان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را در غزوه‌های بعدی (حُنین، طائف و تبوک) همراهی کردند، چنان که در نبرد حُنین (سال هشتم) پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از غنایم ویژه آن به چند تن از بزرگان اموی (ابوسفیان و دو تن از پسرانش یزید و معاویه،
[۲۵] الطبقات، ج۷، ص۲۸۵.
طلیق بن سفیان و فرزندش حکیم بن طلیق و خالد بن اسید اموی) سهمی بخشید تا ایشان را به خویش متمایل سازد، از این رو آنان جزو «مؤلفة قلوبهم» قرار گرفتند.
[۲۸] المغازی، ج۳، ص۹۳۸.
[۲۹] السیرة النبویه، ج۴، ص۴۸۸.
در غزوه طائف (سال هشتم) نیز سعید بن سعید اموی که همراه پیامبر بود کشته شد.
[۳۱] السیرة النبویه، ج۴، ص۴۸۶.

پیامبراعظم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در حالی از دنیا رفت که چند تن از امویان را کارگزار خود قرار داده بود؛ عتاب بن اسید در مکه،
[۳۳] تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۵۹-۶۰.
[۳۴] الانساب ج۱، ص۱۵۹.
[۳۵] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۲.
عمرو بن سعید بن عاص در وادی القری
[۳۶] فتوح البلدان، ج۱، ص۴۰.
و پسرانش ابان و خالد بن سعید در مناطقی از یمن
[۳۸] انساب الاشراف، ج۱، ص۵۲۹.
[۳۹] فتوح البلدان، ج۱، ص۸۲.
[۴۰] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۲.
[۴۱] تاریخ طبری ج۲، ص۱۹۹.
یا بحرین
[۴۲] البدایة والنهایه، ج۵، ص۲۷۶.
[۴۳] البدایة والنهایه، ج۷، ص۲۷.
[۴۴] النزاع والتخاصم، ص۷۲.
کارگزار بودند. ابوسفیان نیز مامور جمع آوری خراج نجران بود.
[۴۶] انساب الاشراف، ج۵، ص۱۸.
[۴۹] فتوح البلدان، ج۱، ص۱۲۳.



منابع اسلامی سخنانی از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم درباره بنی امیه نقل کرده‌اند؛ از جمله آنکه آن حضرت فرمود: «ویل لبنی امیة
[۵۳] الاصابه، ج۲، ص۱۰۴.
=وای بر بنی امیه». نیز بنا به نقلی رسول خدا آنان را از بدترین و شرورترین قبایل عرب و دشمن‌ترین آنان نسبت به بنی هاشم معرفی کرد.
[۵۷] المستدرک، ج۴، ص۴۸۷.
مشخص نیست نقل قولهای یاد شده به چه دوره‌ای باز می‌گردد. چنانچه به پیش از پذیرش اسلام ایشان مربوط باشد، حکایت از دشمنی پیشین آنان با پیامبر دارد. شاید ناظر به وضعیت آنها پس از اسلام آوردنشان نباشد، به ویژه آنکه این چنین سخنانی برخلاف رفتار پیامبر با بنی امیه پس از فتح مکه است و می‌توانست بر دشمنی ایشان بیفزاید. احتمال آن نیز وجود دارد که این سخنان، پیشگویی پیامبرانه باشد و از اقدامهای بعدی ایشان پرده بردارد، چنان که بیشتر محدثان و مورخان به این سخن رسول خدا اشاره دارند که فرمود: «هرگاه فرزندان ابو العاص (یا بنی امیه) به تعداد ۳۰ یا ۴۰ تن برسند، سرزمینهای خدا را چون مِلْک شخصی زیر فرمان و بندگان خدا را چاکران و دین خدا را به دغلبازی خواهند گرفت.»
[۶۰] المستدرک، ج۴، ص۴۸۰.
[۶۱] المعجم الصغیر، ج۲، ص۱۳۵.



الآحاد والمثانی؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ الاحتجاج؛ الاخبار الطوال؛ اخبار مکة و ماجاء فیها من الآثار؛ الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد؛ اسباب النزول؛ الاستیعاب فی معرفة الاصحاب؛ اسدالغابة فی معرفة الصحابه؛ الاعلام؛ الاغانی؛ الامامة و السیاسه؛ الامام علی علیه‌السّلام صوت العدالة الانسانیه؛ الانساب؛ انساب الاشراف؛ بحارالانوار؛ البدء و التاریخ؛ البدایة و النهایه؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ پرتو اسلام؛ تاویل الآیات الباهرات؛ تاویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهره؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ تاریخ ابن خلدون؛ تاریخ الامم و الملوک، طبری؛ تاریخ خلیفة بن خیاط؛ تاریخ صدر اسلام؛ تاریخ العرب؛ تاریخ کمبریج؛ تاریخ مختصر الدول؛ تاریخ مدینة دمشق؛ تاریخ المدینة المنوره؛ تاریخ الیعقوبی؛ تجارب الامم؛ تجارب السلف در تاریخ؛ التفسیر الحدیث؛ تفسیر الصافی؛ تفسیر العیاشی؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر؛ تفسیر القمی؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب؛ تفسیر مبهمات القرآن؛ التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب؛ التکمیل والاتمام لکتاب التعریف والاعلام؛ التنبیه والاشراف؛ جامع البیان عن تاویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الجمل والنصر لسید العترة فی حرب البصره؛ جمهرة انساب العرب؛ جمهرة النسب؛ حیاة الامام الحسین علیه‌السّلام؛ خلافت و ملوکیت؛ دائرة المعارف بستانی؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالماثور؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ روض الجنان و روح الجنان؛ سبل الهدی و الرشاد؛ السیرة النبویه، ابن هشام؛ شذرات الذهب فی اخبار من ذهب؛ شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار علیهم‌السّلام؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید؛ شواهد التنزیل؛ الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه؛ ضحی الاسلام؛ الطبقات الکبری؛ العقد الفرید؛ علوم قرآنی؛ علی و فرزندان؛ عیون الاثر فی فنون المغازی والشمائل والسیر؛ الغارات؛ الغدیر فی الکتاب والسنة والادب؛ فتوح البلدان؛ القاموس المحیط؛ قرآن در اسلام از دیدگاه تشیع؛ الکافی؛ الکامل فی التاریخ؛ کتاب الثقات؛ کتاب الفتن؛ کتاب النسب؛ الکشاف؛ کنزالعمال فی سنن الاقوال والافعال؛ لباب النقول فی اسباب النزول؛ لسان العرب؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المحبر؛ مروج الذهب و معادن الجوهر؛ المستدرک علی الصحیحین؛ مسند ابی یعلی الموصلی؛ مشاهیر علماء الامصار؛ المعارف؛ معالم التنزیل فی التفسیر والتاویل، بغوی؛ معجم رجال الحدیث؛ المعجم الصغیر؛ معجم قبائل العرب؛ المغازی؛ المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام؛ مقدمة ابن خلدون؛ مکاتیب الرسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم؛ مناقب آل ابی طالب؛ المنتظم فی تاریخ الملوک والامم؛ المنمق فی اخبار قریش؛ موسوعة دول العالم؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ النزاع والتخاصم بین بنی امیه و بنی هاشم؛ النصائح الکافیة لمن یتولی معاویه؛ نهایة الارب فی فنون الادب؛ نهج البلاغه؛ ینابیع الموده.


۱. تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۳.    
۲. شرح نهج البلاغه، ج۱، ص۳۳۴.    
۳. تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۳.    
۴. الطبقات، ج۲، ص۲۲.    
۵. تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۴۷.
۶. تاریخ ابن خلدون، ج۳، ص۳.    
۷. الطبقات، ج۲، ص۵۰.
۸. تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۵۶.
۹. الطبقات، ج۲، ص۹۴.
۱۰. تاریخ دمشق، ج۴۵، ص۴۲۶.    
۱۱. البدایة والنهایه، ج۴، ص۷۹.    
۱۲. فتوح البلدان، ج۲، ص۳۹۲.
۱۳. النزاع و التخاصم، ص۵۶.
۱۴. السیرة النبویه، ج۳، ص۷۰۱.
۱۵. التنبیه والاشراف، ص۲۱۶.    
۱۶. السیرة النبویه، ج۳، ص۳۱۵.
۱۷. السیرة النبویه، ج۴، ص۸۵۱.
۱۸. اخبار مکه، ج۲، ص۲۳۵.
۱۹. السیرة النبویه، ج۴، ص۸۵۱.
۲۰. الاستیعاب، ج۴، ص۲۴۰.
۲۱. الطبقات، ج۲، ص۱۳۳.
۲۲. الثقات، ج۲، ص۵۶.    
۲۳. تاریخ طبری، ج۲، ص۳۳۷.
۲۴. البدایة والنهایه، ج۴، ص۳۴۴.    
۲۵. الطبقات، ج۷، ص۲۸۵.
۲۶. النسب، ص۱۳۸.    
۲۷. جمهرة انساب العرب، ص۷۹.    
۲۸. المغازی، ج۳، ص۹۳۸.
۲۹. السیرة النبویه، ج۴، ص۴۸۸.
۳۰. تاریخ ابن خیاط، ص۵۵.    
۳۱. السیرة النبویه، ج۴، ص۴۸۶.
۳۲. الارشاد، ج۱، ص۱۴۵.    
۳۳. تاریخ ابن خلدون، ج۲، ص۵۹-۶۰.
۳۴. الانساب ج۱، ص۱۵۹.
۳۵. تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۲.
۳۶. فتوح البلدان، ج۱، ص۴۰.
۳۷. تاریخ دمشق، ج۴۶، ص۲۴ - ۲۵.    
۳۸. انساب الاشراف، ج۱، ص۵۲۹.
۳۹. فتوح البلدان، ج۱، ص۸۲.
۴۰. تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۲۲.
۴۱. تاریخ طبری ج۲، ص۱۹۹.
۴۲. البدایة والنهایه، ج۵، ص۲۷۶.
۴۳. البدایة والنهایه، ج۷، ص۲۷.
۴۴. النزاع والتخاصم، ص۷۲.
۴۵. تاریخ دمشق، ج۶، ص۱۳۷.    
۴۶. انساب الاشراف، ج۵، ص۱۸.
۴۷. اسدالغابه، ج۳، ص۱۲.    
۴۸. المحبر، ص۱۲۶.    
۴۹. فتوح البلدان، ج۱، ص۱۲۳.
۵۰. اسد الغابه، ج۲، ص۴۶.    
۵۱. تاریخ المدینه، ج۲، ص۶۰۰.    
۵۲. ینابیع الموده، ج۲، ص۸۴.    
۵۳. الاصابه، ج۲، ص۱۰۴.
۵۴. سبل الهدی ج۱۰، ص۱۲۳.    
۵۵. ینابیع الموده، ج۲، ص۷۶.    
۵۶. النصائح الکافیه، ص۱۳۹.    
۵۷. المستدرک، ج۴، ص۴۸۷.
۵۸. ینابیع الموده، ج۲، ص۴۶۹.    
۵۹. سبل الهدی، ج۱۰، ص۱۵۲.    
۶۰. المستدرک، ج۴، ص۴۸۰.
۶۱. المعجم الصغیر، ج۲، ص۱۳۵.
۶۲. بحارالانوار، ج۱۸، ص۱۲۶.    



دائرةالمعارف قرآن کریم بر گرفته از مقاله «بنی امیه».    



جعبه ابزار