بلوغ پیامبران و امامان
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آغاز
رسالت و نبوتِ اکثریت قریب به اتفاق
پیامبران پس از سنینی بوده که معمولا
بلوغ افراد عادی روی می‌دهد، هرچند آثار هدایت و کمال از کودکی در آنان مشهود بوده است، با این همه، از برخی
آیات قرآن برمی آید که شماری از پیامبران در سنین کودکی به پیامبری برانگیخته شده‌اند.
به نظر مفسران
با وجود معجزات شگفت انگیز پیامبران، وصول آنان به
بلوغ عقلی و علمی در سنین کودکی بعید نیست و می‌توان آن را در شمار
امور خارق عادت قرار داد. از جمله این پیامبران،
حضرت یحیی علیه‌السّلام است که آیه ۱۲
مریم درباره وی فرموده: ای یحیی! کتاب را با قوت بگیر و ما فرمان نبوت (یا فهم و عقل) را در کودکی به وی دادیم: «یـیَحیی خُذِ الکِتـبَ بِقُوَّة و ءاتَینـهُ الحُکمَ صَبیـّا». مراد از کتاب به نظر مفسران
تورات است
؛ ولی درباره مفهوم کلمه «حُکم» در این آیه آرای گوناگونی مطرح شده است؛ برخی آن را به معنای نبوت دانسته‌اند.
شماری دیگر، با توجه به موارد کاربرد این واژه در قرآن، مراد از آن را ژرفنگری در
دین و
علم به معارف الهی یا فهم کتاب بیان کرده‌اند.
معانی دیگری نیز در تفاسیر مطرح شده است.
سن حضرت یحیی علیه‌السّلام دراین هنگام، دو، سه و ۷
سال ذکر شده است.
بنابر حدیثی،
امام جواد علیه‌السّلام برای رفع استبعاد از امامت خود در سنین کودکی خطاب به یکی از شیعیان خود به این آیه استناد فرمود.
آیه دیگر درباره
حضرت عیسی علیه‌السّلام است که در گاهواره سخن گفت و فرمود: من بنده خدایم. او به من کتاب داده و مرا
پیامبر قرار داده است: «قالَ اِنّی عَبدُ اللّهِ ءاتـنِیَ الکِتـبَ و جَعَلَنی نَبیـّا».
مراد از کتاب را در این آیه،
انجیل دانسته‌اند.
به نظر برخی مفسران،
مرادِ آن حضرت این بوده که در آینده صاحب کتاب و منصب
نبوت خواهم شد. شماری از اینان، تعبیر آیه شریفه را که به صورت
فعل ماضی آمده، بر تقدیر الهی و حکم ازلیِ
خداوند حمل کرده اند
؛ ولی به نظر برخی دیگر،
سیاق آیه و تعبیر آن اقتضا دارد که بر امر واقع شده حمل گردد، پس مراد این است که پیش تر کتاب و نبوت به آن حضرت عطا شده است.
به نظر مشهور، که با آیات پیشین هماهنگ است، حضرت عیسی این سخن را هنگام
تولد گفته است؛ ولی معدودی از مفسران آرای دیگری ذکر کرده‌اند.
به نظر
علامه طباطبایی نبوت این پیامبران در کودکی با آیه ۱۰۹
یوسف که در مورد فرستادگان پیشین تعبیر «رجال» را به کار برده: «و ما اَرسَلنا مِن قَبلِکَ اِلاّ رِجالاً نوحی اِلَیهِم» ناسازگار نیست، زیرا این آیه بر این مطلب تاکید دارد که پیامبران از میان افراد عادی برگزیده و با وحی از جانب خداوند به پیامبری برانگیخته شده‌اند و آیه، بلوغ عادی را شرط رسالت ندانسته است.
برخی مفسران مراد آیه ۵۱
انبیاء :
«و لَقَد ءاتَینا اِبرهیمَ رُشدَهُ مِن قَبلُ وکُنّا بِهِ عــلِمین» را هدایت و معرفت
ابراهیم علیه‌السّلام در کودکی دانسته و برخی مراد از «رشد» را نبوت ذکر کرده‌اند.
البته در
تفسیر آیه اقوال دیگری نیز مطرح شده است
؛ همچنین برخی مفسران
اهل سنت با پذیرش این نظر که برادران
یوسف علیه‌السّلام پیامبر بوده‌اند، گفته‌اند که آنان کارهای ناپسند خود (از جمله رفتار زشت آنها با حضرت یوسف علیه‌السّلام) را در زمان کودکی و پیش از بلوغ انجام داده بودند
؛ ولی مفسران دیگر، از تعابیر شماری از
آیات مانند آیه ۹ یوسف:
«... و تَکونوا مِن بَعدِهِ قَومـًا صــلِحین» و ۹۷ یوسف:
«قالوا یـاَبانَا استَغفِر لَنا ذُنوبَنا اِنّا کُنّا خـطِـین» بالغ بودن آنان را در آن هنگام استفاده کرده‌اند.
برخی مفسران
شیعه به استناد
آیه مباهله : «فَمَن حاجَّکَ فیهِ مِن بَعدِ ما جاءَکَ مِنَ العِلمِ فَقُل تَعالَوا نَدعُ اَبناءَنا واَبناءَکُم و...»
و با این استدلال که مباهله جز با بالغان
جایز نیست،
امام حسن و
امام حسین (علیهما السلام) را در آن زمان با وجود سن کم دارای بلوغ و کمال عقلی دانسته اند
و برخی برای
امکان امامت کودک به این آیه استناد جسته‌اند.
آیات الاحکام؛ احکام القرآن، جصاص؛ الاحوال الشخصیة فی فقه اهل البیت علیهم‌السّلام؛ الاشباه والنظائر؛ اعلام الموقعین
عن رب العالمین؛ الام؛ ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد؛ بحارالانوار؛ بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع؛ بدایة المجتهد و نهایة المقتصد؛ البلوغ؛ بلوغ دختران؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تذکرة الفقهاء؛ تفسیر اطیب البیان؛ التفسیر الکبیر؛ التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج؛ التقریر و التحبیر؛ تهذیب الاحکام؛
جامع احادیث الشیعة فی احکام الشریعه؛
جامع البیان
عن تاویل آی القرآن؛
الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛
جامع المدارک فی شرح المختصر النافع؛ جواهرالعقود و معین القضاة والموقعین و الشهود؛ جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام؛ الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالماثور؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه؛ زاد المسیر فی علم التفسیر؛ زبدة البیان فی براهین احکام القرآن؛ السنن الکبری؛ شرایع الاسلام فی مسائل الحلال والحرام؛ العناوین الفقهیه؛ عوائد الایام؛ فتح العزیز فی شرح الوجیز؛ الفقه الاسلامی و ادلته؛ الفقه علی المذاهب الاربعه؛ القاموس المحیط؛ القواعد الفقهیه؛ الکافی؛ کتاب البیع؛ کتاب الخمس؛
الکشاف؛
کشف القناع عن وجه حجیة الاجماع؛ کیهان اندیشه؛ لسان العرب؛ مبانی العروة الوثقی؛ المبسوط؛ المبسوط فی فقه الامامیه؛
مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛
مجمع الفائده و البرهان؛
المجموع فی شرح المهذب؛ مختلف الشیعة فی احکام الشریعه؛ مدارک الاحکام فی شرح شرایع الاسلام؛ المدخل الفقهی العام؛ المدونة الکبری؛ مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام؛ مستدرک الوسائل؛ مستندالشیعة فی احکام الشریعه؛ مستند العروة الوثقی؛ مسند احمد بن حنبل؛ مصباح الفقاهه؛ المصباح المنیر؛ معجم مقاییس اللغه؛ مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج؛ المغنی و الشرح الکبیر؛ مفردات الفاظ القرآن؛ المکاسب؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ نهایة المرام فی شرح مختصر شرائع الاسلام؛ وسائل الشیعه.
دائرةالمعارف قرآن کریم، جلد ششم، برگرفته از مقاله«بلوغ پیامبران و امامان».
