بَلْبَل (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَلْبَل (به فتح باء و سکون لام) یکی از
مفردات نهج البلاغه، به معنای مختلط نمودن و درهم آمیختن می‌باشد.
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص
بیعت با خود و ویژگی‌های حکومت‌داری خویش از این واژه استفاده نموده است.
بَلْبَل به معنای مختلط نمودن و درهم آمیختن آمده است.
بلبله و بلبال: تهییج و مختلط کردن را می‌گویند.
چنان‌که گفته می‌شود: «
بَلْبَلَ القومَ: هَيَّجهم وَ اَوقَعَهم فی الغَّم.»
و «
و البَلْبَلَة: اخْتِلاطُ الأَلسنة.»
«تبلبل»: به معنی اختلاط است.
برخی از مواردی که در «
نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:
امام (صلوات‌الله‌علیه) بعد از بیعت کردن مردم با خودش فرموده است:
«أَلا وَ إِنَّ بَلِيَّتَكُمْ قَدْ عادَتْ كَهَيْئَتِها يَوْمَ بَعَثَ اللهُ نَبِيَّهُ (صلى‌الله‌عليه‌وآله)، وَ الَّذي بَعَثَهُ بِالحَقِّ لَتُبَلْبَلُنَّ بَلْبَلَةً، وَ لَتُغَرْبَلُنَّ غَرْبَلَةً، وَ لَتُساطُنَّ سَوْطَ القِدْرِ، حَتَّى يَعودَ أَسْفَلُكُمْ.» «یعنی وضعتان برگشت به حالتی که در زمان
رسول خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بود. کارها مطابق
عدل و
اسلام پیش خواهد رفت، حیف و میل‌ها و روابط گذشته دیگر تکرار نخواهد گردید، به
خدا قسم به طور کامل مختلط و
غربال می‌شوید و به هم آمیخته می‌شوید؛ مانند: آمیخته شدن آن‌چه در دیگ است تا آن‌که پایین است بالا آید و بالا پایین گردد (عقب مانده‌ها جلو آیند، و بنا حق جلو افتاده‌ها، عقب مانند).»
منظور امام (صلوات‌الله‌علیه) آن است که در حکومت او اشخاص مانند: گندم غربال خواهد شد تا پاک از ناپاک و خالص از ناخالص جدا شود چنان‌که ذیل خطبه نیز شاهد آن است.
همچنین امام (علیه‌السلام) در
نامه‌ای خطاب به
شریح قاضی از لفظ مبلبل استفاده نموده است.
فرمود:
«فَعَلَى مُبَلْبِلِ أَجْسامِ الْمُلوكِ ... وَ مُزيلِ مُلْكِ الْفَراعِنَةِ، مِثْلِ كِسْرَى وَ قَيْصَرَ، وَ تُبَّع وَ حِمْيَرَ ... إِشْخاصُهُمْ جَميعاً إِلَى مَوْقِفِ الْعَرْضِ وَ الْحِسَابِ.» «بر پوساننده اجسام ملوک و از بین برنده
حکومت فراعنه است که آن‌ها را در معرض حساب حاضر گرداند.»
یعنی: تهییج کننده دردهای بدن‌های
پادشاهان که منجر به
هلاکت شود.
این واژه سه بار در «نهج البلاغه» آمده است.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بلبل»، ص۱۵۱.
