• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بشر بن معتمر هلالی (مقاله‌دوم)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مقالات مرتبط: بشر بن معتمر هلالی.


بُشر بن معتمر کوفی۲۱۰ق)، از فقیهان، متکلمان معتزله، مورخان و نسب‌شناسان قرن دوم و سوم هجری قمری در بغداد بود. وی علاوه بر اینکه راوی اشعار و اخبار بود، خود شاعری ماهر و برجسته نیز بود. در زمان خودش ریاست معتزله را برعهده داشت و گروه «بشریه» را منسوب به او می‌دانند.



ابوسهل بشر بن معتمر کوفی بغدادی هلالی بصری، اهل کوفه و به قولی بغدادی به شمار می‌رفت و در زمان خودش ریاست معتزله را برعهده داشت. ابوعمرو معمر بن سلمی را استاد، و ثمامه را از شاگردانش دانسته‌اند. او علاوه بر اینکه راوی اشعار و اخبار بود، خود شاعری ماهر و برجسته بود. غالب اشعارش مزدوج (مثنوی) و مخمّس سروده می‌شد و احدی در ساختن چنین اشعاری به مهارت او نرسید و شاید به دلیل داشتن همین خبرگی بوده است که در نگاه جماعتی از علما بر ابان لاحقی که او نیز شعر مزدوج و مخمس می‌سرود، برتری داشته است.
[۲] مهدی لدین ‌الله، احمد بن یحیی، طبقات المعتزله، ص۵۴.



ابوسهل را فقیه، متکلم، مورخ و نسب‌شناس دانسته و گروه «بشریه» را منسوب به او می‌دانند.
بشر بن معتمر در زمان خودش ریاست معتزله را برعهده داشت و قصیده‌ای سیصد ورقه‌ای در موضوع اعتزال سرود. برخی گفته‌اند که او در دوران حاکمیت‌ هارون الرشید (خلافت ۱۷۰-۱۹۳ق) به اتهام شیعه بودن به زندان افتاد و پس از سرودن شعری که در آن، از مذهب و موضع خود نسبت به خلفا پرده برداشت و از غلات شیعه و مرجئه و برخی از خلفا اظهار برائت کرد، آزاد گردید.
[۷] مهدی لدین ‌الله، احمد بن یحیی، طبقات المعتزله، ص۵۴.



هلالی سرانجام در سال ۲۱۰ق درگذشت.


هلالی علاوه بر کتاب‌های گوناگون فقهی، کلامی و غیره که از نثر به نظم در آورده بود، آثار بسیاری از خود بر جای گذارد که عبارت‌اند از:
الرد علی من عاب الکلام؛ • الرد علی الخوارج؛ • الکفر و الایمان؛ • الوعید علی المجبره؛ • تاویل متشابه القرآن؛ • الرد علی النظام؛ • الرد علی ضرار فی المخلوق؛ • الرد علی الملحدین؛ • الرد علی الجهّال؛ • الامامه؛ • العدل؛ • الرد علی الاصم فی المخلوق؛ • التولد علی النظام؛ • الرد علی اصحاب القدر؛ • الرد علی فرید فی الاستطاعه؛ • المنزلة بین المنزلتین؛ • الاطفال علی المجبرة؛ • الرد علی کلثوم و اصحابه؛ • الرد علی ابی الهذیل و الاستطاعة علی هشام بن الحکم. (دیگر منابع:
[۹] حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۷۱.
[۱۰] حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ص۵۷.
[۱۱] اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۱۲۲.
[۱۲] خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۳۱۶.
[۱۳] استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال، ص۶۹.
[۱۴] مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱، ص۱۷۲.
[۱۶] تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۱، ص۱۹۹.
[۱۸] امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۵۷۳.
[۱۹] آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۱۵.
)


۱. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۹۷.    
۲. مهدی لدین ‌الله، احمد بن یحیی، طبقات المعتزله، ص۵۴.
۳. زرکلی، خیرالدین، الاعلام، ج۲، ص۵۵.    
۴. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، ج۱۰، ص۲۰۳.    
۵. صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۱۰، ص۹۶.    
۶. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۹۷.    
۷. مهدی لدین ‌الله، احمد بن یحیی، طبقات المعتزله، ص۵۴.
۸. ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، ص۱۹۷.    
۹. حلی، حسن بن علی، رجال ابن داود، ص۷۱.
۱۰. حسینی تفرشی، سید مصطفی، نقد الرجال، ص۵۷.
۱۱. اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، ج۱، ص۱۲۲.
۱۲. خوئی، سیدابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۳۱۶.
۱۳. استرآبادی، محمد بن علی، منهج المقال، ص۶۹.
۱۴. مامقانی، عبدالله، تنقیح المقال، ج۱، ص۱۷۲.
۱۵. نمازی شاهرودی، علی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۳۱.    
۱۶. تستری، محمدتقی، قاموس الرجال، ج۱، ص۱۹۹.
۱۷. کاظمی، محمدامین، هدایة المحدثین، ص۲۵.    
۱۸. امین، سید محسن، اعیان الشیعه، ج۳، ص۵۷۳.
۱۹. آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن، الذریعه، ج۶، ص۳۱۵.



• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «بُشر کوفی»، ج۱، ص۲۰۳.






جعبه ابزار