بشر بن معتمر هلالی (مقاله‌دوم)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بُشر بن معتمر کوفی (م
۲۱۰ق)، از فقیهان، متکلمان
معتزله، مورخان و نسب‌شناسان
قرن دوم و سوم هجری قمری در
بغداد بود. وی علاوه بر اینکه راوی اشعار و اخبار بود، خود شاعری ماهر و برجسته نیز بود. در زمان خودش ریاست معتزله را برعهده داشت و گروه «
بشریه» را منسوب به او می‌دانند.
ابوسهل بشر بن
معتمر کوفی بغدادی هلالی بصری، اهل
کوفه و به قولی بغدادی به شمار می‌رفت و در زمان خودش ریاست معتزله را برعهده داشت. ابوعمرو
معمر بن سلمی را استاد، و ثمامه را از شاگردانش دانسته‌اند. او علاوه بر اینکه راوی اشعار و اخبار بود، خود شاعری ماهر و برجسته بود. غالب اشعارش مزدوج (
مثنوی) و مخمّس سروده می‌شد و احدی در ساختن چنین اشعاری به مهارت او نرسید و شاید به دلیل داشتن همین خبرگی بوده است که در نگاه جماعتی از علما بر
ابان لاحقی که او نیز شعر مزدوج و مخمس می‌سرود، برتری داشته است.
ابوسهل را
فقیه،
متکلم،
مورخ و نسب‌شناس دانسته و گروه «بشریه» را منسوب به او می‌دانند.
بشر بن
معتمر در زمان خودش ریاست معتزله را برعهده داشت و قصیده‌ای سیصد ورقه‌ای در موضوع اعتزال سرود.
برخی گفته‌اند که او در دوران حاکمیت
هارون الرشید (خلافت
۱۷۰-
۱۹۳ق) به اتهام
شیعه بودن به زندان افتاد و پس از سرودن شعری که در آن، از مذهب و موضع خود نسبت به خلفا پرده برداشت و از
غلات شیعه و
مرجئه و برخی از خلفا اظهار
برائت کرد، آزاد گردید.
هلالی سرانجام در سال ۲۱۰ق درگذشت.
هلالی علاوه بر کتاب‌های گوناگون فقهی، کلامی و غیره که از
نثر به
نظم در آورده بود، آثار بسیاری از خود بر جای گذارد که عبارت‌اند از:
• الرد علی من عاب الکلام؛ • الرد علی الخوارج؛ • الکفر و الایمان؛ • الوعید علی المجبره؛ • تاویل متشابه القرآن؛ • الرد علی النظام؛ • الرد علی ضرار فی المخلوق؛ • الرد علی الملحدین؛ • الرد علی الجهّال؛ • الامامه؛ • العدل؛ • الرد علی الاصم فی المخلوق؛ • التولد علی النظام؛ • الرد علی اصحاب القدر؛ • الرد علی فرید فی الاستطاعه؛ • المنزلة بین المنزلتین؛ • الاطفال علی المجبرة؛ • الرد علی کلثوم و اصحابه؛ • الرد علی ابی الهذیل و الاستطاعة علی هشام بن الحکم.
(دیگر منابع:
)
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «بُشر کوفی»، ج۱، ص۲۰۳.
