• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

برهان لم ّ

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


برهان لم یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای استدلال از وجود علت به وجود معلول است.


برهان لمّ برهانی است که در آن از وجود علت به وجود معلول پی برده می‌شود و حدوسط، افزون بر اینکه علت اثبات (تصدیق یا وجود ذهنی) اکبر برای اصغر است، علت ثبوت (وجود خارجی) اکبر برای اصغر نیز است
[۱] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۶۲۴.    
[۲] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، ص۵۲.    
[۳] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۳۶۲.    
و همین ویژگی سبب برتری آن بر قسم دیگر برهان، یعنی برهان انّ است که فقط علت اثبات است نه ثبوت.
[۴] مظفر، محمدرضا، المنطق،ص۳۶۲.    
[۵] سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۳۲۸.    
دلیل نام‌گذاری برهان لمّ آن است که مفید چرایی حمل اکبر بر اصغر به هر دو وجه خارجی و ذهنی آن است.
[۶] علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۲۰۲.    

مثال برهان لِمّ: این آهن گرمای شدید دارد، هر گرمای شدیدی آهن را منبسط می‌کند؛ نتیجه آنکه این آهن منبسط است. در این مثال، گرمای شدید هم علت حکم به انبساط آهن (واسطه در اثبات اکبر برای اصغر) و هم علت خارجی برای انبساط آهن (واسطه در ثبوت اکبر برای اصغر) است.
[۷] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۶۷.
[۸] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، دانش‌نامه علائی، ص۱۴۹.    
[۹] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۳۹.
[۱۰] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۲۱۶.


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، دانش‌نامه علائی.    
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۶۲۴.    
۲. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، ص۵۲.    
۳. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۳۶۲.    
۴. ↑ مظفر، محمدرضا، المنطق،ص۳۶۲.    
۵. ↑ سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۳۲۸.    
۶. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۲۰۲.    
۷. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۶۷.
۸. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، دانش‌نامه علائی، ص۱۴۹.    
۹. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۳۹.
۱۰. ↑ خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۲۱۶.


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «برهان لم»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۲/۱.    




جعبه ابزار