• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بَرْق (مفردات‌نهج‌البلاغه)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





بَرْق (به فتح باء و سکون راء)، بُرُوق (به ضم باء و راء) یا بارق از مفردات نهج البلاغه، به معنای نور است و برقِ نوری که از ابر می‌جهد، می‌باشد.
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص اصحاب جمل و همچنین در مقام دعا از این واژه استفاده نموده است.



بَرْق به معنای نور آمده است.
در لغت عرب، برق نوری است که از ابر می‌جهد.
جمع این واژه نیز، بروق است.


برخی از مواردی که در «نهج‌البلاغه» به کار رفته است، به شرح ذیل می‌باشد:

۲.۱ - بَرْقُها - خطبه ۱۱۴ (مقام دعا)

امام (علیه‌السلام) در مقام دعا در خصوص جهش برق نور از ابر فرموده است:
«اللَّهُمَّ ... وَ أَنْزِلْ عَلَيْنا سَماءً مُخْضِلَةً، مِدْراراً هاطِلَةً... غَيْرَ خُلَّب بَرْقُها، وَ لا جَهام عارِضُها.»
«خدایا برای ما نازل کن بارانی پر آب پر فائده و ریزنده، که برقش خلب و امیدوار کننده بی‌باران نیست، و ابرش که ظاهر می‌شود فقط ابر خالی نیست.»

۲.۲ - أبْرَقوا - خطبه ۹ (اصحاب جمل)

گاهی اوقات مراد از این واژه تحرک و تلاش و تهدید و امثال آن است؛ چنان‌که درباره اصحاب جمل فرموده است:
«و قَدْ أَرْعَدوا وَ أبْرَقوا، وَ مَعَ هذَيْنِ الاَْمْرَيْنِ الفَشَلُ، وَ لَسْنَا نُرْعِدُ حَتَّى نُوقِعَ، وَ لا نُسِيلُ حَتَّى نُمْطِرَ.»
«این‌ها رعد و برق کردند ولی آخر آن‌دو، ترس و سستی بود، اما ما رعد نمی‌کنیم تا باران بریزیم و سیل جاری نمی‌کنیم مگر آن‌که باران ببارانیم.» یعنی به عبارت دیگر آن‌ها تهدید و منم منم کردند، ولی آخرش هیچ شد ولی ما اگر وعده دهیم حتما عمل می‌کنیم.


۲.۳ - بُروقِ - حکمت ۲۰۹ (طمع)

همچنین آن حضرت در بیانی با استفاده از واژه «بروق» که جمع این واژه می‌باشد؛ فرموده‌اند:
در حکمت ۲۰۹ فرموده است:
«أَكْثَرُ مَصارِعِ الْعُقولِ تَحْتَ بُروقِ الْمَطامِعِ.»
«اکثر قتلگاه‌های عقل‌ها زیر نورهای طمع‌هاست.» «بارق» یکی از مشتقات این واژه به معنای شی‌ء متلالی‌ء و نورانی آمده است.
ابر با برق نیز همی معنی را دربر دارد، چنان‌که در خطبه ۱۹۱ نهج البلاغه، آمده است.


۲.۴ - بَرَقَتْ - خطبه ۱۰۰ (درباره عبدالملک مروان)

گاهی اوقات نیز به شمشیر بارقه می‌گویند به علت برّاق بودن آن؛ همانطورکه در خطبه ۱۰۰ نهج البلاغه، آمده است:
ظاهرا درباره فتنه عبد الملک مروان فرموده:
«فَإِذا يَنَعَ زَرْعُهُ، وَ قامَ عَلَى يَنْعِهِ، وَ هَدَرَتْ شَقاشِقُهُ، وَ بَرَقَتْ بَوارِقُهُ، عُقِدَتْ راياتُ الْفِتَنِ الْمُعْضِلَةِ، وَ أَقْبَلْنَ كَالْلَيْلِ الْمُظْلِمِ، وَ الْبَحْرِ الْمُلْتَطِمِ.»
«هنگامى كه كشت او به مرحله درو برسد و براى چيدنش به پاخيزد و به هیجان درآيد و برق شمشيرش بدرخشد، در آن هنگام پرچم‌هاى فتنه‌ها و شورش‌هاى پيچيده به اهتراز درآيد و همچون شب تار و درياى متلاطم رو آورند.»


مواردی متعدد از این مادّه در نهج البلاغه به کار رفته است.


۱. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، دار القلم، ص۱۱۸.    
۲. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت - الحسینی، ج۵، ص۱۳۷.    
۳. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۶۷، خطبه ۱۱۴.    
۴. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ج۱، ص۲۲۶، خطبه ۱۱۳.    
۵. صبحی صالح، نهج البلاغه، ج۱، ص۱۷۲، خطبه ۱۱۵.    
۶. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۵۵، خطبه ۱۱۵.    
۷. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۸۵.    
۸. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۸۵.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۵، ص۱۳۷.    
۱۰. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۸، ص۸۱.    
۱۱. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۲۶۷.    
۱۲. سید رضی، محمد، نهج البلاغه، ت الحسون، ص۵۳-۵۴، خطبه ۹.    
۱۳. عبده، محمد، نهج البلاغه - ط مطبعه الاستقامه، ج۱، ص۳۸، خطبه ۹.    
۱۴. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۴، خطبه ۹.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۴۷، خطبه ۹.    
۱۶. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ص۵۶۵.    
۱۷. بحرانی، ابن میثم، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ص۵۶۵.    
۱۸. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیر المومنین، ج۱، ص۴۷۴.    
۱۹. هاشمی خویی، حبیب‌الله، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۶۱.    
۲۰. ابن ابی‌الحدید، شرح نهج البلاغه، ص۲۳۷.    
۲۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۸۲۵، حکمت ۲۰۹.    
۲۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الاستقامة، ج۳، ص۲۰۲، حکمت ۲۱۹.    
۲۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۵۰۷، حکمت ۲۱۹.    
۲۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۷۸۷.    
۲۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۹۹.    
۲۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۵، ص۵۹۹.    
۲۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۱۳، ص ۶۷۵.    
۲۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۲۱، ص۲۸۹.    
۲۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷۹، ص۴۱.    
۳۰. سید رضی، محمد نهج البلاغة ت الحسون، ص۴۴۵، خطبه ۱۹۱.    
۳۱. السید الشریف الرضی، نهج البلاغة ت الحسون، ص۲۲۶، خطبه ۱۰۰.    
۳۲. عبده، محمد، نهج البلاغة - ط مطبعة الإستقامة، ص۱۹۵، خطبه ۹۹.    
۳۳. صبحی صالح، نهج البلاغه، ص۱۴۷، خطبه ۱۰۱.    
۳۴. مکارم شیرازی، ناصر، نهج البلاغه با ترجمه فارسی روان، ص۲۱۵.    
۳۵. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۶.    
۳۶. ابن میثم بحرانی، ترجمه و شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۱۷.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، پیام امام امیرالمؤمنین، ج۴، ص۳۸۵.    
۳۸. هاشمی خویی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۶۳.    
۳۹. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۷، ص۱۰۱.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «برق»، ص۱۲۹-۱۳۰.    






جعبه ابزار