بررسی احادیث پیشگویی شهادت امام حسین
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بررسی احادیث پیشگویی شهادت امام حسین، از مباحث مرتبط به شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) است.
انبیای الهی و
اهل بیت (علیهم‌السّلام) و برخی از اصحاب خاص آنان، در
روایات فراوانی از
امور غیبی و حوادث آینده خبر داده‌اند. اخبار از
شهادت امام حسین (علیه‌السلام) نیز از این مقوله است؛ زیرا روایات فراوانی از
پیامبران و
ائمه (علیهم‌السّلام) نقل شده که از شهادت امام حسین (علیه‌السلام) خبر می‌دهد. پیشگویی‌های مربوط به شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) از منابع متعددی روایت شده است و طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود. تعداد روایات و احادیث مربوط به پیشگویی واقعه کربلا به حدی است که هر پژوهشگر بی‌طرفی به صدور آنها از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و اهل بیت (علیه‌السّلام) اطمینان می‌کند، هرچند در مورد برخی جزئیات یقین حاصل نشود. به علاوه این احادیث هرگونه تردیدی را مبنی بر اینکه امام (علیه‌السّلام) با علم و آگاهی مسیر شهادت را انتخاب کرده، از بین می‌برد.
انبیای الهی پیش از
اسلام،
حضرت جبرئیل،
پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و نیز یاران پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)، مکرّر،
شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) را پیشگویی کرده‌اند. همچنین
امام علی (علیه‌السّلام) در دوران
خلافت خود، بارها از شهادت ایشان، خبر داده است.
امام حسن (علیه‌السّلام) نیز از شهادت برادر بزرگوار خود، خبر داده است. افزون بر پیشگویی‌هایی فراوانی است که خودِ امام حسین (علیه‌السّلام) از شهادتش داشته است. در این پیشگویی‌ها، علاوه بر شهادت امام، جزئیّات مربوط به برخی حوادث و شرایط آن، مانند: زمان و مکان شهادت، شرکت‌کنندگان در قتل و سران آنها، و کسانی که از یاری وی امتناع می‌ورزند، نیز دیده می‌شود. در باره این پیشگویی‌ها چند نکته قابل توجّه است:
شمار اخبار و احادیث مربوط به پیشگویی حادثه کربلا، به‌اندازه‌ای است که هر پژوهشگر باانصافی، به صدور آنها از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و اهل بیت (علیهم‌السّلام) اطمینان می‌یابد، هر چند نسبت به برخی از جزئیّات،
یقین حاصل نشود. این
روایات از لحاظ قوت سند و روشنی
دلالت و مفهوم، یکسان نیستند. برخی از آنها (که با بقیه روایات اشتراک مضمونی دارند) از لحاظ سند، صحیح، و برخی دیگر، موثق هستند؛ اما در مجموع، روایات پیشگویی شهادت امام حسین (علیه‌السلام) ازنظر کثرت،
تواتر معنوی دارند و از گذشته، علمای
اسلام آنها را پذیرفته‌اند. البته این موضوع یکی از مسائل مشهور و مسلم در تاریخ زندگانی
امام حسین (علیه‌السلام) است؛ چنان که در توقیع
حضرت مهدی (عجل‌الله‌تعالی‌فرجه) که برای وکیل خود
قاسم بن علاء درباره تعلیم دعای روز سوم
شعبان (سالروز ولادت آن بزرگوار)، چنین آمده است:
«... اللَّهُمَّ إنّي أسأَلُكَ بِحَقِّ المَولودِ في هذَا اليَومِ ، المَوعودِ بِشَهادَتِهِ قَبلَ استِهلالِهِ ووِلادَتِهِ...»؛
«... خداوندا از تو درخواست می‌کنم به حق مولودی که در این روز متولد شده و قبل از تولد و ورودش (به این
دنیا) وعده شهادتش داده شده است...».
منبع پیشگویی‌های مربوط به شهادت امام حسین (علیه‌السّلام)، همان کلام پیامبر خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و به طبع، متّکی بر اِخبار جبرئیل و تعلیم خداوند متعال است و دیگران، تصریح کرده باشند یا نه، اصل خبر را از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) دریافت کرده‌اند.
تامّل در این احادیث، هر گونه تردید را در باره این که امام حسین (علیه‌السّلام) با علم و آگاهی، مسیر شهادت را انتخاب کرده، از بین می‌برد. زیرا بر اساس متون روایی کهن و منابع تاریخی، روایات متعددی از پیشگویی شهادت امام حسین (علیه‌السّلام) در سرزمین
کربلا توسط ایشان، از سوی منابع
شیعه و
سنی، به ثبت رسیده است. این پیشگویی‌ها در مقاطع مختلف سفر ایشان از
مکه به
کوفه و در منازل مختلفی و حتی در کربلا گزارش شده است.
از برخی از احادیث، استفاده می‌شود که شهادت امام حسین (علیه‌السّلام)، از مقدّرات حتمی خداوند بوده است، به گونه‌ای که وقتی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) با جبرئیل (علیه‌السّلام) مشورت می‌کند و می‌پرسد که: آیا این تقدیر برگشت پذیر نیست؟ جبرئیل پاسخ می‌دهد: نه، چون این امری است که
خداوند آن را مقدر کرده است».
در این جا، این پرسش، قابل طرح است که: اگر شهادت امام حسین (علیه‌السّلام)،
تقدیر حتمی خداوند است و بارها پیشگویی شده، قاتلان، چه تقصیری دارند؟ پاسخ، این است که: بر اساس آموزه‌های اسلامی، آنچه در جهانْ پدید می‌آید، بر اساس تقدیر الهی است؛ امّا تقدیر حق تعالی، با
اراده انسان، منافاتی ندارد؛ بلکه اراده و
آزادی انسان نیز به تقدیر خداوند منّان است. بنا بر این، مقصود از این که شهادت امام، مکتوب و مقدّر و قطعی است، این است که خداوند متعال می‌داند که این حادثه، به سبب سوء استفاده جمعی نابه کار از اختیارشان، حتما اتّفاق خواهد افتاد و بر اساس سنّت تغییرناپذیر آفرینش، گریزی از آن نیست.
• پیشوایی، مهدی، مقتل جامع سیدالشهداء، ج۱، ص۱۷۵-۱۹۲.
