بدیع‌الزمان ترکوسگزی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَدیع‌ُ الدّین، یا بدیع‌الزمان ترکوسگزی، از شاعران پارسی‌گوی سده‌های ۶ و ۷ق/۱۲ و ۱۳م، منسوب به ترکو (ترقو)، حصاری در
سیستان بوده است.
ظاهراً وی «بدیع» تخلص می‌کرده است و او را بدیع ترکو و بدیعی سیستانی نیز نامیده‌اند.
در تذکره‌های از او کمتر سخن به میان آمده، و بیش‌تر به نقل سروده‌های او پرداخته شده است. تقی‌الدین کاشی، ۳ قصیده مهم از وی نقل کرده که از خلال آنها اطلاعاتی درباره برخی از ممدوحان و دوره زندگی این شاعر به دست می‌آید.
یکی از آن ممدوحان، تاج‌الدین ابوالمکارم است که در اواخر سده ۶ و اوایل سده ۷ق حاکم مکران بوده است.
بدیع‌الدین ۶ سال به همراه سراج‌الدین سگزی شاعر، در دستگاه این حاکم در
مکران به سر می‌برده است.
به نظر می‌رسد وی ارتباط نزدیکی با سراج‌الدین داشته است، زیرا نه تنها از او به نیکی یاد می‌کند،
بلکه بسیاری از سروده‌های این دو دارای مضامین مشترک است.
از دیگر ممدوحان بدیع‌الدین، یکی از حاکمان سلسله نیمروزیان به نام یمین الدوله بهرام شاه غازی، و گویا ششمین حاکم از این سلسله است. وی از ۶۱۲ تا ۶۱۸ق/۱۲۱۵-۱۲۲۱م، بر سیستان حکومت می‌کرد و در این مدت، بدیع‌الدین در دستگاه او به سر می‌برد.
بدیع‌الدین مدتی نیز در
ماوراءالنهر می‌زیست و حاکم جُند، عمادالدین تگین را مدح می‌گفت.
اشعاری فراوان، اما پراکنده از بدیع‌الدین باقی است که از وجود دیوان او که آقابزرگ تهرانی به آن اشاره کرده، خبر می‌دهد.
بیشترین اشعار بدیع‌الدین در
عرفات‌العاشقین، خلاصه الاشعار و یک جُنگ خطی در کتابخانه مجلس موجود است.
این اشعار بیش‌تر در قالب قصیده و رباعی است و گرایش شاعر را در سرودن اینگونه اشعار نشان می‌دهد.
(۱) شیخ آقابزرگ تهرانی، الذریعه.
(۲) نذیر احمد، «بدیع الدین ترکوسیستانی»، ترجمه محمد آصف فکرت، آریانا، ۱۳۵۰ش، دوره ۲۹، شم ۴.
(۳) محمد اوحدی بلیانی، عرفات العاشقین، نسخه خطی کتابخانه ملی ملک، شم ۵۳۲۴.
(۴) محمد عوفی، لباب الالباب به کوشش ادوارد براون، لیدن، ۱۹۰۳م.
(۵) منزوی، خطی.
(۶) رضاقلی هدایت، مجمع‌الفصحا، به کوشش مظاهر مصفا، تهران، ۱۳۳۶ش؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بدیع‌الزمان ترکوسگزی»، شماره۴۶۵۶.
