• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بدیع‌الدین مدار

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بَدیع‌ُالدّین‌ِ مَدار، مشهور به‌ قطب‌مدار و شاه‌مدار، از صوفیان‌ مشهور شبه‌ قاره هند می‌باشد.



درباره جزئیات‌ زندگی‌ وی‌ اقوال‌ گوناگون‌ و گاه‌ متضاد و حتی‌ افسانه‌آمیزی‌ وجود دارد، از جمله‌ آن‌که‌ تاریخ‌ تولد وی‌ را در منابع‌ مختلف‌ ۲۲۰ یا ۲۵۰ق‌/۸۳۵ یا ۸۶۴م‌،
[۱] لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، ج۱، ص۵۱، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
[۲] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۶، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۴۴۲ق‌/۱۰۵۱م‌
[۳] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
و ۷۱۵ یا ۷۱۶ق‌/۱۳۱۵ یا ۱۳۱۶م‌،
[۴] غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۲، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
[۵] قدوسی‌، اعجازالحق‌، تذکره صوفیایی‌ بنگال‌، ج۱، ص۶۸، لاهور، ۱۹۶۵م‌.
نقل‌ کرده‌اند. اما با توجه‌ به‌ آن‌که‌ تاریخ‌ درگذشت‌ او در همه منابع‌، سال‌های‌ مختلف‌ نیمه اول‌ سده ۹ق‌ ثبت‌ شده‌ است‌، تولد وی‌ در ۷۱۵ یا ۷۱۶ق‌ قابل‌ قبول‌تر به‌ نظر می‌رسد.


درباره نسب‌ و زادگاه‌ او نیز اختلاف‌نظر بسیار است‌. برخی‌ او را متولد حلب‌ و از قریشیان‌ می‌دانند و نسب‌ پدری‌ وی‌ را به‌ صحابی‌ معروف‌، ابوهریره‌، و نسب‌ مادریش‌ را به‌ عبدالرحمان‌ بن‌ عوف‌ می‌رسانند.
[۶] غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
[۷] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۶، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
بعضی‌ دیگر وی‌ را سید و از اولاد علی‌ بن‌ ابی‌ طالب‌ (علیه‌السلام)
[۸] غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
[۹] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۶، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
و یا از نوادگان‌ امام‌ محمدباقر (علیه‌السلام) دانسته‌اند،
[۱۰] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۷، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
و برخی‌ نیز او را یهودیی‌ نو مسلمان‌، فرزند ابواسحاق‌ یهودی‌ِ شامی‌ خوانده‌اند.
[۱۱] میرحسین‌ دوست‌ سنبهلی‌، تذکره حسینی‌، ج۱، ص۵۸، لکهنو، ۱۲۹۳ق‌.
[۱۲] صبا، محمد مظفر حسین‌، تذکره روز روشن‌، به‌ کوشش‌ محمدحسین‌ رکن‌زاده آدمیت‌، ج۱، ص۱۰۱، تهران‌، ۱۳۴۳ش‌.
[۱۳] شرافت‌ نوشاهی‌، شریف‌احمد، شریف‌التواریخ‌ (تاریخ‌الاقطاب‌)، ص۱۹۵، گجرات‌، ۱۳۹۹ق‌/۱۹۷۹م‌.



در بیش‌تر منابع‌ استاد او در سلوک‌ شخصی‌ به‌ نام‌ شیخ‌ محمد طیفور یا طیفورالدین‌ شامی‌ معرفی‌ شده‌ است‌ که‌ طریقه او به‌ ابوبکر، و از طریق‌ او به‌ پیامبر اکرم‌ (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می‌رسد.
[۱۴] غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۴ - ۶۵، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
[۱۵] داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۷، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
[۱۶] غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۰، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
[۱۷] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۷، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
در برخی‌ منابع‌ نیز پیر طریقت‌ خاصی‌ برای‌ شاه‌ مدار قائل‌ نشده‌، و او را اویسی‌ دانسته‌اند.
[۱۸] یمینی‌، غریب‌، لطایف‌ اشرفیه‌، ج۱، ص۳۵۴، دهلی‌، ۱۲۹۷ق‌.
[۱۹] غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۰-۳۱۱، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
[۲۰] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۷، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.



همچنین‌ گفته‌اند که‌ او علوم‌ غریبه‌ای‌ چون‌ کیمیا و سیمیا را از شیخ‌ سدیدالدین‌ حذیفة مرعشی‌ یا شامی‌ آموخته‌ بود و در این‌ علوم‌ تبحری‌ کم‌نظیر داشت‌.
[۲۱] یمینی‌، غریب‌، لطایف‌ اشرفیه‌، ج۱، ص۳۵۴، دهلی‌، ۱۲۹۷ق‌.
[۲۲] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۷، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
[۲۳] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
[۲۴] میرحسین‌ دوست‌ سنبهلی‌، تذکره حسینی‌، ج۱، ص۵۸، لکهنو، ۱۲۹۳ق‌.



در هر حال‌، بدیع‌الدین‌ پس‌ از سفر به‌ مکه‌ و مدینه (و شاید عراق‌)، سرانجام‌ برای‌ ارشاد مردم‌ هند روانه آن‌ دیار شد و در بدو ورود به‌ زیارت‌ قبر خواجه‌ معینالدین‌ چشتی در اجمیر رفت‌. سپس‌ به‌ دیگر نواحی‌ هند چون‌ کالپی‌، جونپور، لکهنو و قنوج‌ نیز سفر کرد و سرانجام‌ در مکن‌پور، از توابع‌ قنوج‌ اقامت‌ گزید.
[۲۵] داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۷، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
[۲۶] غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۱، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
[۲۷] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۸-۴۰، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
[۲۸] قدوسی‌، اعجازالحق‌، تذکره صوفیایی‌ بنگال‌، ج۱، ص۶۷، لاهور، ۱۹۶۵م‌.
در مکن‌پور وی‌ بیشتر اوقات‌ خود را در عزلت‌ و به‌ دور از صحبت‌ خلق‌ می‌گذراند، اما در روزهای‌ دوشنبه‌ از خلوت‌ خود بیرون‌ آمده‌، با مردم‌ دیدار می‌کرد و به‌ پرسش‌های‌ آنان‌ پاسخ‌ می‌داد.
[۲۹] ابوالفضل‌ علامی‌، آیین‌ اکبری‌، ج۳، ص۱۷۳، کانپور، ۱۸۹۳م‌.
[۳۰] لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، ج۱، ص۴۵، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
[۳۱] غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۴، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
[۳۲] طباطبایی‌، غلامحسین‌، سیرالمتأخرین‌، ج۱، ص۲۳۴، لکهنو، چ‌ سنگی‌.



از کرامات‌ شاه‌ مدار داستان‌های‌ بسیار نقل‌ شده‌ است‌ و گفته‌اند که‌ او بسیار زیباروی‌ بود، چنان‌که‌ هر که‌ بر چهره او می‌نگریست‌، بی‌اختیار سجده‌ می‌کرد و به‌ همین‌ جهت‌ غالباً نقاب‌ بر صورت‌ داشت‌
[۳۳] غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۴، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
[۳۴] لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، ج۱، ص۴۱، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
[۳۵] لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، ج۱، ص۴۵، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
[۳۶] داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۷، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
[۳۷] داراشکوه‌، محمد، حسنات‌العارفین‌، به‌ کوشش‌ سیدمخدوم‌ رهین‌، ج۱، ص۷۳، تهران‌، ۱۳۵۲ش‌.
[۳۸] دهلوی‌، عبدالحق‌، اخبارالاخیار، ج۱، ص۱۷۰، لاهور، چ‌ سنگی‌.
[۳۹] غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۰، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
و نیز گفته‌اند که‌ جامه وی‌ هرگز چرکین‌ نمی‌شد و در طول‌ ۱۲ سال‌ طعامی‌ نمی‌خورد، مرده‌ را زنده‌ می‌کرد و بیماران‌ را شفا می‌بخشید.
[۴۰] ابوالفضل‌ علامی‌، آیین‌ اکبری‌، ج۳، ص۱۷۳، کانپور، ۱۸۹۳م‌.
[۴۱] غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۴، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
[۴۲] غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۰، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
[۴۳] داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۷، کانپور، ۱۸۸۳م‌
[۴۴] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۴۰، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
اما باید گفت‌ که‌ بیشتر این‌گونه‌ حکایت‌ها که‌ مورد انتقاد برخی‌ تذکره‌نویسان‌ نیز قرار گرفته‌ است‌،
[۴۵] دهلوی‌، عبدالحق‌، اخبارالاخیار، ج۱، ص۱۷۰، لاهور، چ‌ سنگی‌.
[۴۶] غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۴، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
برساخته مریدان‌ اوست‌.
[۴۷] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.



حکایت‌هایی‌ نیز از برخوردها و مباحثات‌ او با شیخ‌ سراج‌الدین‌ سوخته‌ و قاضی‌ شهاب‌الدین‌ دولت‌آبادی‌ مشهور به‌ ملک‌العلما در منابع‌ آمده‌ است‌.
[۴۸] دهلوی‌، عبدالحق‌، اخبارالاخیار، ج۱، ص۱۷۰، لاهور، چ‌ سنگی‌.
[۴۹] لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌،ج۱، ص۴۳- ۴۵، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
[۵۰] میرحسین‌ دوست‌ سنبهلی‌، تذکره حسینی‌، ج۱، ص۶۰ -۶۲، لکهنو، ۱۲۹۳ق‌.
[۵۱] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۹-۴۰، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
[۵۲] چشتی‌، عبدالرحمان‌، مرآةالاسرار، ترجمه علی‌اصغر چشتی‌ صابری‌،ج۱، ص۱۰۹۷، لاهور، ۱۴۱۱ق‌.



شاه‌ مدار طبع‌ شعر نیز داشت‌ و ابیاتی‌ به‌ او منسوب‌ است‌.
[۵۳] میرحسین‌ دوست‌ سنبهلی‌، تذکره حسینی‌، ج۱، ص۶۳، لکهنو، ۱۲۹۳ق‌.
[۵۴] صبا، محمد مظفر حسین‌، تذکره روز روشن‌، به‌ کوشش‌ محمدحسین‌ رکن‌زاده آدمیت‌، ج۱، ص۱۰۲، تهران‌، ۱۳۴۳ش‌.
همچنین‌ ملفوظاتی‌ به‌ او نسبت‌ داده‌اند که‌ قاضی‌ شهاب‌الدین‌ جونپوری‌ آن‌ها را گرد آورده‌ است‌.
[۵۵] شرافت‌ نوشاهی‌، شریف‌احمد، شریف‌التواریخ‌ (تاریخ‌الاقطاب‌)، ج۱، ص۴۴، گجرات‌، ۱۳۹۹ق‌/۱۹۷۹م‌.
محمد داراشکوه‌ نیز بخشی‌ از شطحیات‌ او را در حسنات‌العارفین‌ آورده‌ است‌.
[۵۶] داراشکوه‌، محمد، حسنات‌العارفین‌، به‌ کوشش‌ سیدمخدوم‌ رهین‌، ج۱، ص‌ ۷۳- ۷۵، تهران‌، ۱۳۵۲ش‌.



بدیع‌الدین‌ مدار در جمادی‌الاول‌ ۸۳۸ و به‌ قولی‌ ۸۴۰ یا ۸۴۴ق‌ در مکن‌پور درگذشت‌ و در همان‌جا به‌ خاک‌ سپرده‌ شد.
[۵۷] داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۷، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
[۵۸] لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، ج۱، ص۵۰ -۵۱، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
[۵۹] ابوالفضل‌ علامی‌، آیین‌ اکبری‌، ج۳، ص۱۷۳، کانپور، ۱۸۹۳م‌.
[۶۰] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۴۲، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
[۶۱] غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۲، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
[۶۲] صبا، محمد مظفر حسین‌، تذکره روز روشن‌، به‌ کوشش‌ محمدحسین‌ رکن‌زاده آدمیت‌، ج۱، ص۱۰۱-۱۰۲، تهران‌، ۱۳۴۳ش‌.
بر مزارش‌ زیارتگاهی‌ ساخته‌ شد و هر ساله‌ در عُرس‌ یا سالگرد درگذشت‌ او بسیاری‌ از مردم‌ هند از نقاط مختلف‌ به‌ زیارت‌ مزار او آمده‌، مراسم‌ را در آن‌جا برگذار می‌کردند و این‌ سنت‌ تا زمان‌ حاضر نیز همچنان‌ برقرار است‌.
[۶۳] ابوالفضل‌ علامی‌، آیین‌ اکبری‌، ج۳، ص۱۷۳، کانپور، ۱۸۹۳م‌.
[۶۴] داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۷- ۱۸۸، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
[۶۵] لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، ج۱، ص۵۰، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
[۶۶] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۴۲، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
[۶۷] شرافت‌ نوشاهی‌، شریف‌احمد، شریف‌التواریخ‌ (تاریخ‌الاقطاب‌)، ص۱۹۵-۱۹۶، گجرات‌، ۱۳۹۹ق‌/۱۹۷۹م‌.



اگرچه‌ میرحسین‌ دوست‌ سنبهلی‌
[۶۸] میرحسین‌ دوست‌ سنبهلی‌، تذکره حسینی‌، ج۱، ص‌ ۶۱، لکهنو، ۱۲۹۳ق‌.
گفته‌ است‌ که‌ از شاه‌ مدار اولادی‌ باقی‌ نماند و سلسله‌اش‌ نیز ادامه‌ نیافت‌، اما در منابع‌ دیگر کسانی‌ چون‌ شاه‌ جمن‌ بهاری‌، قاضی‌ محمود کنتوری‌، قاضی‌ شهاب‌الدین و ق اضی‌ مطهر کله‌ شیر به‌ عنوان‌ خلفای‌ او معرفی‌ شده‌اند.
[۶۹] غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۶ -۶۷، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.



در هر حال‌، مریدان‌ او - که‌ بیشتر از مردم‌ عادی‌ بودند-
[۷۰] داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۸، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
پس‌ از درگذشت‌ او به‌ صورت‌ سلسله مداریه‌ شکل‌ گرفتند. این‌ سلسله‌ ظاهراً از حدود سده ۱۰ق‌/۱۶م‌ دچار برخی‌ گرایش‌های‌ انحرافی‌ و غیراسلامی‌ شد، چنان‌که‌ در برخی‌ منابع‌ به‌ گروهی‌ از پیروان‌ آن‌ نسبت‌ الحاد و زندقه‌ داده‌ شده‌، و حکایت‌های‌ گوناگونی‌ از اعمال‌ خلاف‌ شرع‌ آنان‌ نقل‌ کرده‌اند.
[۷۱] غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۵ -۶۶، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
[۷۲] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۴۰-۴۱، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
[۷۳] معصوم‌علیشاه‌، محمد معصوم‌، طرائق‌الحقائق‌، به‌ کوشش‌ محمدجعفر محجوب‌،ج۲، ص۵۲۴، تهران‌، ۱۳۱۸ش‌.



اما همان‌طور که‌ غوثی‌ شطاری‌
[۷۴] غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص‌ ۶۶ -۶۷، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
و عبدالحی‌
[۷۵] عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۴۱-۴۲، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
اشاره‌ کرده‌اند، مداریان‌ اساساً از دو گروه‌ تشکیل‌ می‌شدند: یکی‌ خواص‌ که‌ پای‌بند شریعت‌ بودند؛ و دیگر عوام‌ که‌ بدون‌ پوشش‌ در جوامع‌ ظاهر می‌شدند و مقید به‌ اجرای‌ دستورات‌ دین‌ نبودند، و رفتار عوام‌ این‌ طریقه‌ بود که‌ اعتراض‌ و انتقاد بسیاری‌ از تذکره‌نویسان‌ را برمی‌انگیخت‌.


(۱) ابوالفضل‌ علامی‌، آیین‌ اکبری‌، کانپور، ۱۸۹۳م‌.
(۲) چشتی‌، عبدالرحمان‌، مرآةالاسرار، ترجمه علی‌اصغر چشتی‌ صابری‌، لاهور، ۱۴۱۱ق‌.
(۳) داراشکوه‌، محمد، حسنات‌العارفین‌، به‌ کوشش‌ سیدمخدوم‌ رهین‌، تهران‌، ۱۳۵۲ش‌.
(۴) داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
(۵) دهلوی‌، عبدالحق‌، اخبارالاخیار، لاهور، چ‌ سنگی‌.
(۶) شرافت‌ نوشاهی‌، شریف‌احمد، شریف‌التواریخ‌ (تاریخ‌الاقطاب‌)، گجرات‌، ۱۳۹۹ق‌/۱۹۷۹م‌.
(۷) صبا، محمد مظفر حسین‌، تذکره روز روشن‌، به‌ کوشش‌ محمدحسین‌ رکن‌زاده آدمیت‌، تهران‌، ۱۳۴۳ش‌.
(۸) طباطبایی‌، غلامحسین‌، سیرالمتأخرین‌، لکهنو، چ‌ سنگی‌.
(۹) عبدالحی‌، نزهةالخواطر، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
(۱۰) غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
(۱۱) غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
(۱۲) قدوسی‌، اعجازالحق‌، تذکره صوفیایی‌ بنگال‌، لاهور، ۱۹۶۵م‌.
(۱۳) لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
(۱۴) معصوم‌علیشاه‌، محمد معصوم‌، طرائق‌الحقائق‌، به‌ کوشش‌ محمدجعفر محجوب‌، تهران‌، ۱۳۱۸ش‌.
(۱۵) میرحسین‌ دوست‌ سنبهلی‌، تذکره حسینی‌، لکهنو، ۱۲۹۳ق‌.
(۱۶) یمینی‌، غریب‌، لطایف‌ اشرفیه‌، دهلی‌، ۱۲۹۷ق‌.


۱. لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، ج۱، ص۵۱، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
۲. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۶، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۳. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۴. غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۲، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
۵. قدوسی‌، اعجازالحق‌، تذکره صوفیایی‌ بنگال‌، ج۱، ص۶۸، لاهور، ۱۹۶۵م‌.
۶. غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
۷. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۶، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۸. غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۱-۳۱۲، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
۹. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۶، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۱۰. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۷، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۱۱. میرحسین‌ دوست‌ سنبهلی‌، تذکره حسینی‌، ج۱، ص۵۸، لکهنو، ۱۲۹۳ق‌.
۱۲. صبا، محمد مظفر حسین‌، تذکره روز روشن‌، به‌ کوشش‌ محمدحسین‌ رکن‌زاده آدمیت‌، ج۱، ص۱۰۱، تهران‌، ۱۳۴۳ش‌.
۱۳. شرافت‌ نوشاهی‌، شریف‌احمد، شریف‌التواریخ‌ (تاریخ‌الاقطاب‌)، ص۱۹۵، گجرات‌، ۱۳۹۹ق‌/۱۹۷۹م‌.
۱۴. غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۴ - ۶۵، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
۱۵. داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۷، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
۱۶. غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۰، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
۱۷. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۷، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۱۸. یمینی‌، غریب‌، لطایف‌ اشرفیه‌، ج۱، ص۳۵۴، دهلی‌، ۱۲۹۷ق‌.
۱۹. غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۰-۳۱۱، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
۲۰. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۷، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۲۱. یمینی‌، غریب‌، لطایف‌ اشرفیه‌، ج۱، ص۳۵۴، دهلی‌، ۱۲۹۷ق‌.
۲۲. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۷، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۲۳. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۲۴. میرحسین‌ دوست‌ سنبهلی‌، تذکره حسینی‌، ج۱، ص۵۸، لکهنو، ۱۲۹۳ق‌.
۲۵. داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۷، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
۲۶. غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۱، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
۲۷. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۸-۴۰، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۲۸. قدوسی‌، اعجازالحق‌، تذکره صوفیایی‌ بنگال‌، ج۱، ص۶۷، لاهور، ۱۹۶۵م‌.
۲۹. ابوالفضل‌ علامی‌، آیین‌ اکبری‌، ج۳، ص۱۷۳، کانپور، ۱۸۹۳م‌.
۳۰. لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، ج۱، ص۴۵، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
۳۱. غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۴، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
۳۲. طباطبایی‌، غلامحسین‌، سیرالمتأخرین‌، ج۱، ص۲۳۴، لکهنو، چ‌ سنگی‌.
۳۳. غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۴، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
۳۴. لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، ج۱، ص۴۱، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
۳۵. لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، ج۱، ص۴۵، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
۳۶. داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۷، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
۳۷. داراشکوه‌، محمد، حسنات‌العارفین‌، به‌ کوشش‌ سیدمخدوم‌ رهین‌، ج۱، ص۷۳، تهران‌، ۱۳۵۲ش‌.
۳۸. دهلوی‌، عبدالحق‌، اخبارالاخیار، ج۱، ص۱۷۰، لاهور، چ‌ سنگی‌.
۳۹. غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۰، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
۴۰. ابوالفضل‌ علامی‌، آیین‌ اکبری‌، ج۳، ص۱۷۳، کانپور، ۱۸۹۳م‌.
۴۱. غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۴، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
۴۲. غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۰، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
۴۳. داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۷، کانپور، ۱۸۸۳م‌
۴۴. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۴۰، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۴۵. دهلوی‌، عبدالحق‌، اخبارالاخیار، ج۱، ص۱۷۰، لاهور، چ‌ سنگی‌.
۴۶. غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۴، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
۴۷. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۸، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۴۸. دهلوی‌، عبدالحق‌، اخبارالاخیار، ج۱، ص۱۷۰، لاهور، چ‌ سنگی‌.
۴۹. لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌،ج۱، ص۴۳- ۴۵، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
۵۰. میرحسین‌ دوست‌ سنبهلی‌، تذکره حسینی‌، ج۱، ص۶۰ -۶۲، لکهنو، ۱۲۹۳ق‌.
۵۱. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۳۹-۴۰، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۵۲. چشتی‌، عبدالرحمان‌، مرآةالاسرار، ترجمه علی‌اصغر چشتی‌ صابری‌،ج۱، ص۱۰۹۷، لاهور، ۱۴۱۱ق‌.
۵۳. میرحسین‌ دوست‌ سنبهلی‌، تذکره حسینی‌، ج۱، ص۶۳، لکهنو، ۱۲۹۳ق‌.
۵۴. صبا، محمد مظفر حسین‌، تذکره روز روشن‌، به‌ کوشش‌ محمدحسین‌ رکن‌زاده آدمیت‌، ج۱، ص۱۰۲، تهران‌، ۱۳۴۳ش‌.
۵۵. شرافت‌ نوشاهی‌، شریف‌احمد، شریف‌التواریخ‌ (تاریخ‌الاقطاب‌)، ج۱، ص۴۴، گجرات‌، ۱۳۹۹ق‌/۱۹۷۹م‌.
۵۶. داراشکوه‌، محمد، حسنات‌العارفین‌، به‌ کوشش‌ سیدمخدوم‌ رهین‌، ج۱، ص‌ ۷۳- ۷۵، تهران‌، ۱۳۵۲ش‌.
۵۷. داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۷، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
۵۸. لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، ج۱، ص۵۰ -۵۱، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
۵۹. ابوالفضل‌ علامی‌، آیین‌ اکبری‌، ج۳، ص۱۷۳، کانپور، ۱۸۹۳م‌.
۶۰. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۴۲، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۶۱. غلام‌سرور لاهوری‌، خزینةالاصفیا، ج۲، ص۳۱۲، کانپور، ۱۹۲۹م‌.
۶۲. صبا، محمد مظفر حسین‌، تذکره روز روشن‌، به‌ کوشش‌ محمدحسین‌ رکن‌زاده آدمیت‌، ج۱، ص۱۰۱-۱۰۲، تهران‌، ۱۳۴۳ش‌.
۶۳. ابوالفضل‌ علامی‌، آیین‌ اکبری‌، ج۳، ص۱۷۳، کانپور، ۱۸۹۳م‌.
۶۴. داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۷- ۱۸۸، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
۶۵. لعلی‌ بدخشی‌، لعل‌بیگ‌، ثمرات‌القدس‌، به‌ کوشش‌ کمال‌ حاج‌ سیدجوادی‌، ج۱، ص۵۰، تهران‌، ۱۳۷۶ش‌.
۶۶. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۴۲، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۶۷. شرافت‌ نوشاهی‌، شریف‌احمد، شریف‌التواریخ‌ (تاریخ‌الاقطاب‌)، ص۱۹۵-۱۹۶، گجرات‌، ۱۳۹۹ق‌/۱۹۷۹م‌.
۶۸. میرحسین‌ دوست‌ سنبهلی‌، تذکره حسینی‌، ج۱، ص‌ ۶۱، لکهنو، ۱۲۹۳ق‌.
۶۹. غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۶ -۶۷، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
۷۰. داراشکوه‌، سفینةالاولیاء، ص۱۸۸، کانپور، ۱۸۸۳م‌.
۷۱. غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص۶۵ -۶۶، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
۷۲. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۴۰-۴۱، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.
۷۳. معصوم‌علیشاه‌، محمد معصوم‌، طرائق‌الحقائق‌، به‌ کوشش‌ محمدجعفر محجوب‌،ج۲، ص۵۲۴، تهران‌، ۱۳۱۸ش‌.
۷۴. غوثی‌ شطاری‌، محمد، گلزار ابرار، به‌ کوشش‌ محمد ذکی‌، ج۱، ص‌ ۶۶ -۶۷، پتنه‌، ۱۹۹۴م‌.
۷۵. عبدالحی‌، نزهةالخواطر، ج۳، ص۴۱-۴۲، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۷۱ق‌/۱۹۵۱م‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «بدیع‌الدین مدار»، ج۱۱، ص۴۶۵۷.    


رده‌های این صفحه : تراجم | مشایخ صوفیه | مشایخ قرن سوم




جعبه ابزار