بخاراییان سیبریه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بُخاراییان سیبریه، قومی کوچک از
مسلمانان حنفی مذهب سیبریه و بازماندگان
تجّار و کاروانیانی از
ترکستان می‌باشند.
نام محلی این گروه قومی بُخارلیک و پخارلیک و (در بعضی متون بُخارلیق) و نام رسمی آن بخارتسی سیبرسکیه است.
محل زندگی این
قوم مناطق اومسکِ شمالی و تیومن در سیبریه غربی است. این گروه قومی از
قرن دهم /پانزدهم ـ شانزدهم در این مناطق
مستقر شده است.
در آن زمان امیرنشینهای
بخارا و سیبریه مناسبات تجاری و اقتصادی فعّالی با یکدیگر داشتند، و کالاهایی چون
چرم و
خز و
ماهی از طریق
رود ایرتیش و رودهای قابل
قایقرانی به صفحات ترکستان و
ماوراءالنهر برده و در عوض محصولاتی چون
کاغذ و میوه های خشک شده و اشیای زینتی و
مصنوعات فلزی به سیبریه و نواحی شمالی آورده می‌شد.
عده‌ای از
بازرگانان بخارایی که بخش عمده این
داد و ستد اقتصادی را در دست داشتند به نواحی اومسک و تیومن
کوچ کردند و در آن نقاط ساکن شدند؛ در آنجا با تاتارهای
بومی درآمیختند و با گذشت زمان زبان
تاتار را برگزیدند و
دین اسلام را در میان آنها رواج دادند.
آمیزش بخاراییان سیبریه با تاتارها به حدّی است که تعیین کردن عده آنها عملاً ممکن نیست. در سرشماری ۱۳۰۵ش / ۱۹۲۶ دولت شوروی، عده آنها ۰۱۲ ، ۱۲ تن برآورد شده است. از آن پس با توجه به سیاستهای
حکومت شوروی در
ادغام گروههای کوچک قومی در گروههای بزرگتر و نیز ضرورت آمیزش بیشتر اقوام با یکدیگر، بخاراییان سیبریه به عنوان گروهی مستقل به شمار نیامده و با
اقوام تاتار یک گروه شناخته شده‌اند وازینرو
آمار دقیقی از آنان در دست نیست .
از بخاراییانی که نزدیک توبولسک زندگی می‌کنند، گروه مستقلی نیز نزدیک تومسک دیده شده است. بخاراییان سیبریه به گویشهای محلی تاتار تکلّم می‌کنند، اما در زبان آنها تعداد زیادی واژه فارسی دیده می‌شود. زبان ادبی تاتاری رایج در قازان، زبان کتبی بخاراییان سیبریه است.
(۱) بنیگسن ( د. اسلام ).
(۲) با اضافاتی از د.ج .اسلام.
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بُخاراییان سیبریه»، شماره۶۱۴.
