بحوث فی مبانی علم الرجال (بحرانی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
كتاب « بحوث في مباني علم الرجال» اثر آية الله
شیخ محمد سند بحرانی ، پژوهشى تحليلى- استدلالى در مبانى، عناصر و مباحث اصلى
علم رجال و
تفسیر اصطلاحات و تعابير رجاليان متقدم است.
اين اثر با هدف روشن كردن وضعيت راويان ضعيف و نيز روايات ضعيف و تفسير كلمات رجاليان متقدم و ارزيابى تقسيم بندى‌هاى مرسوم قدما در رده بندى انواع حديث نگارش يافته است.
اثر با روشى استدلالى و روش‌مند و با تبيين ابعاد هر موضوع، جوانب و پى‌آمدها را تشريح مى‌نمايد.
اين كتاب از يك مقدمه، چهار فصل و يك خاتمه تشكيل شده است. در مقدمه از دلايل نياز به
علم رجال سخن رفته و مدعياتى مانند: صحت همه احاديث كتب اربعه شيعه و صحت همه احاديث اصول كافى بررسى و ارزيابى رجالى شده است.
در فصل يك، مقايسه ميان تقسيم بندى‌هاى متقدمين و متأخرين از اقسام حديث و تفاوت‌هاى هر كدام، زمينه مبانى حجيت طرق رجالى قرار گرفته است.
در خصوص تقسيم بندى قدما از حديث، ۴ شكل ديگر از اين تقسيم بندى‌ها، شناسايى شده كه عبارتند از: تقسيم به لحاظ صفات علمى راوى، تقسيم به لحاظ صفات مضمونى و محتوايى حديث و تقسيم به لحاظ صفات عارضى خبر. سپس روش‌هاى مختلف در ارزيابى حجيت اقوال رجاليان بررسى گرديده و نتيجه آن در فصل دوم در مبحث مصادر توثيق و تحسين و راه‌ها و ضوابط و قواعد كلى آن مورد استفاده قرار گرفته است.
نويسنده، با تفحص در انظار و آراى رجاليان متقدم
شیعه ، قواعد و اصول كلى را
استخراج و بررسى مى كند و اهميت و
اعتبار هر يك را توضيح مى‌دهد. به طور كلى در بيان طرق توثيق و وثاقت ۱۴ راه شناسايى شده و تفاوت‌هاى هر كدام در مقايسه با ديگر طرق بيان گرديده است.
روش تحليلى، نظريه طبقات، تجريد اسانيد نصوص رجالى، تراجم بيوتات و خاندان‌هاى روايى، تاريخ شهرها، روش روايى، شناسايى اصحاب هر امام، فهرست و تراجم روايى، مشيخه‌ها، روش قواعدنگارى، روش تراجم بزرگان، روش اجازات و روش علم
انساب . هر كدام از اين روش‌ها مورد استفاده تعدادى از رجاليان قرار گرفته و با تكيه بر آنها به توثيق و تضعيف راويان و ارزيابى آنها پرداخته‌اند.
فصل سوم به شناسايى اسلوب‌ها و متدهاى پژوهش رجالى
اختصاص يافته و در مجموع ۱۴ منهج كلى در عناوين زير معرفى گرديده است:
در بررسى راه‌هاى وثاقت و اعتبار راويان و ارزيابى اين راه‌ها دقت و تفحص صورت گرفته و قائلان به هر معيار معرفى شده‌اند.
يكى از اين روش‌ها، روش قائلان به دريافت نص و حديثى از
معصوم است كه به طور روشن دلالت بر
مدح راوى داشته است. اين راه بسيار معتبر اما كم‌ياب است و معصومين در باره بسيارى از محدثان و راويان سخنى نگفته‌اند.
سخن و تأييد يكى از اعلام و عالمان متقدم يا متأخر نيز يك معيار ديگر در توثيق است كه در اين زمينه نويسنده نكات روشن‌گرانه‌اى مطرح كرده است.
راه ديگر، ادعاى
اجماع از طرف متقدمين يا متأخرين بر توثيق كسى است اين منهج هم باعث اعتبار راوى و قبول روايات و منقولات او مى‌شود.
طرق مطرح شده در بالا، همه جزو طرق عامه توثيق محسوب مى‌شود; اما طرق خاصه توثيق شامل ۱۴ معيار است كه برخى از آنها به طور خلاصه معرفى مى‌گردند.
از جمله طرق خاصه يكى اين است كه راوى از اصحاب
امام صادق علیه السلام باشد. ديگر اينكه شيخ اجازه باشد. با معصوم مصاحبت كرده باشد.
معيار بعدى، روايات زيادى از معصوم نقل كرده باشد. صاحب كتاب يا اصلى از اصول باشد. هر يك از اين راه‌ها موجب اعتبار راوى مى‌شود.
نويسنده، ضمن توضيح و تبيين اين معيارها و طرق، به ذكر مثال‌ها و مواردى از آنها در كتب رجالى حديثى پرداخته و مصداق‌هايى از راويان و محدثان مورد نظر را كه به وسيله اين معيارها توثيق شده‌اند ذكر كرده است.
فصل چهارم در باره ضوابط و قواعد روش تصحيح كتب بحث مى‌كند و با ارزيابى تفسير
علی بن ابراهیم قمی و تفسير منسوب به
امام حسن عسکری علیه‌السلام چارچوب‌ها و اهميت روش اين تفاسير و موارد مشابه آنها راتوضيح مى‌دهد.
در خاتمه برخى از مباحث متوقف رجالى مانند خبر ضعيف، درجات ضعف، آغاز تقسيم حديث، مراسيل، الفاظ
جرح و تعدیل مطرح شده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
