بحر الجواهر معجم الطب الطبیعی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«بحر الجواهر معجم الطب الطبیعی» اثر محمد بن یوسف هروی در موضوع
علم لغت ، فرهنگنامه‌ای جامع از لغات طبی است که توسط موسسه احیاء طب طبیعی مورد تحقیق قرار گرفته و در یک جلد منتشر است.
کتاب حاوی دو مقدمه از محقق و مولف و متن کتاب است. شیوه کار مولف در تالیف کتاب، همچون کتب لغت جدید می‌باشد که طبق
حروف الفبا تنظیم شده و ملاک حرف اول کلمات می‌باشد؛ بنابراین کتاب با کلماتی که با حرف الف شروع می‌شوند آغاز شده و با کلماتی که با حرف یاء شروع می‌شوند خاتمه پیدا می‌کند.
کتاب مجموعه‌ای از اسامی اطبای بزرگ و اسامی ادویه و
الفاظ طبی و... است. مولف در تالیف آن عربی و فارسی را درهم آمیخته است؛ به عنوان مثال در ترجمه واژه «آطریلال» آنرا به فارسی چنین گفته است: «نباتیست که تخم او مستعمل است و تخم او مانند کرفس بوده وگیاه وی را رجل الطیر و رجل الغراب و حرز الشیطان خوانند.
گرم و خشک است در آخر مرتبه دوم، در تداوی
برص و بهق و به غایت سودمند است...» و یا در ترجمه واژه «آثاناسیا» چنین می‌خوانیم: «معجون ینفع من اوجاع الکبد و غیرها، و معناه المنقذ و قیل: (می آیم) و بهتر کنم، و قیل معناه دواء الذئب و المعز...» .
مولف در
ترجمه برخی از لغات به اقوال دیگر علمای لغت رجوع کرده است که بر اهمیت کتاب افزوده است مثلا در ترجمه اولین واژه کتاب که «آنس» است از سه قول جالینوس و مالقی و صاحب تذکره استفاده کرده است.
مولف در نگارش کتاب نکاتی را رعایت کرده که به برخی از آنها اشاره می‌شود:
۱- ذکر وزن
الفاظ ، مثلا: در ترجمه جرجیس ابتدا وزن آن را بر وزن «قندیل» گفته و بعد آنرا ترجمه نموده است.
۲- کمک گرفتن از اعراب برای برخی الفاظ، مثال: «الاذن:» بضم الهمزه و سکون الوسط و تحریکه
۳- مولف وقتی اسم برخی از میوه‌ها و
گیاهان را بر می‌شمرد طبیعت آن را نیز بر ذکر می‌کند.
۴- علاوه بر الفاظ طبی، زندگینامه اطبای بزرگی همچون
ابن سینا نیز مورد بررسی قرار داده است.
۵- نویسنده در کتابش از
حیوانات نیز نام برده است مانند «السمع» به معنای بچه گرگ که از کفتار می‌باشد.
موسسه احیاء طب طبیعی با استفاده از نسخه خطی اواخر
قرن ۱۰ ق و نسخه چاپ سنگی
سال ۱۲۸۸، کتاب را مورد تحقیق قرار داده است. در پاورقی کتاب اختلاف نسخ و توضیح برخی الفاظ ذکر شده است. در انتهای کتاب نیز فهارس، اعلام، ابزار، اماکن، اوزان و کتب آمده است.
نرم افزار قاموس، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
