بایسته‌های فقه جزا (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب « بايسته‌هاى فقه جزا» تأليف آيت الله
سید محمود هاشمی شاهرودی در موضوع فروعات فقهى مربوط به قضاوت به
زبان فارسی و در ۳۷۴ صفحه نگاشته شده است. كتاب براى اولين بار در تابستان ۱۳۷۸ ش توسط انتشارات
میزان و نشر دادگستر انتشار يافته است. در پايان فهرست مندرجات كتاب و فهرست منابع و مآخذ ارائه شده است.
آيه اللّه
سید محمود هاشمی فرزند مرحوم آيه اللّه سيد على حسينى شاهرودى از سلسله سادات حسينى شاهرود است كه در مرداد سال ۱۳۲۷ ه. ش در شهر نجف و در بيت
علم و دانش ديده به جهان گشود. وى تحصيلات ابتدايى را در مدرسه علوى- كه مخصوص ايرانيان مقيم
نجف اشرف بود- به پايان برده و در همان سن نوجوانى تحصيلات حوزوى را آغاز نمود. از آنجا كه وى از نبوغ علمى و استعدادى سرشار در فراگيرى علوم حوزوى برخوردار بودند در اندك زمان ممكن، دروس مقدمات و سطح را با موفقيت به پايان رسانيده به حوزه درس خارج فقها و مراجع نامدار آن زمان پيوستند. ايشان با حضور در محضر درس خارج
فقه و
اصول حضرت آيه اللّه العظمى شهيد
سید محمد باقر صدر ( ره)، حضرت آيه اللّه العظمى
امام خمینی ( ره) و حضرت آيه اللّه العظمى خوئى، سالها به كسب علم و دانش پرداخت. آیه اللّه هاشمى پس از ورود به ايران خدمت حضرت امام شرفياب و با موافقت ايشان ارتباط ميان نيروهاى خارج از كشور بويژه شهيد صدر و
حوزه علمیه نجف اشرف با امام خمينى را به عهده گرفت.
برخى كتاب هاى فقهى- اصولى كه در بحثهاى خارج ايشان تدريس شد عبارتند از: حقوق جزا در
اسلام ( فقه حدود و تعزيرات) كتاب الخمس( كه در دو جلد تاليف و چاپ شده است)
اجاره ،
بیع ، قضا،
مضاربه ،
شرکت ،
مساقاه ،
مزارعه ، صوم و... از طرفى ديگر تدريس دو دوره خارج اصول همراه با تاليف تقريرات خارج اصول شهيد صدر در يك مجموعه هفت جلدى تحت عنوان( بحوث فى علم الاصول) يكى ديگر از كارها و خدمات علمى ايشان طى سالهاى گذشته است.
نگاهى نوع به مسئله
فقه جزا و ارائه راه‌كارهايى براى برون‌رفت از معضلات حقوقى و حل برخى از نارسايى‌هايى
فقه جزایی است.
به
روش تحليلى و استدلالى و با
استناد به منابع روايى، فقهى و حقوقى نگاشته شده و ناظر به مسائل روز در فقه جزايى است.
نخست به بررسى ادله
اعتبار و حجيت علم قاضى و ادله عدم اعتبار
علم قاضى پرداخته شده، سپس تحقيقى درباره اقسام ششگانه
دیه صورت گرفته است. در همين راستا نگارنده به اصولى مانند تخيير در پرداخت گونه‌هاى ششگانه ديه، مقصود از وضع درهم و دينار در مقدار ديه و ويژگى آن و علت رواج طلا و نقره در مورد تعيين مقدار ديه
اشاره كرده و
تحليلى از ديدگاه كافى بودن پرداخت ديه با پول‌هاى اعتبارى امروزى ارائه مى‌نمايد و تبديل طلا و نقره و درهم و دينار به پول رايج كاغذى را بررسى مى‌كند. در ادامه نويسنده به پرداخت مازاد ديه كه فرد بزهكار بايد آن را به عنوان ارش و ساير زيان‌هاى وارده به فرد بزه ديده بپردازد، اشاره نموده و ادله آن را در روايات بررسى مى‌نمايد. در همين راستا وى به بررسى قواعد
ضمان ، ديه و ارش از منظرى روايى پرداخته است.
در قسمت بعدى كتاب به بحث درباره اختيارات ولى امر در عفو كيفرها پرداخته و تفكيكى بين حق الله و
حق الناس در اين زمينه قايل شده و به اين نتيجه مى‌رسد كه ولي امر و
امام اگر بخواهد تخفيفى در مجازات بدهد نبايد اين تخفيف به حقوق مردم لطمه‌اى وارد كند و آنها ناراضى باشند و او تنها مى‌تواند
حق الله را تخفيف دهد.
وى اختيارات
حاکم اسلامى درباره عدم اجراى حدّ در غير موارد عفو را بررسى نموده و در مورد عفو در تعزيرات، حق عفو را براى حاكم ثابت مى‌داند، نه براى قاضى. در قسمت بعدى كتاب نگارنده به تبيين معناى
محارب و معيار
محاربه پرداخته و آيات و روايات مربوط به محارب و
مفسد فی الارض را بررسى نموده و مراد از افساد در زمين و حدّ محارب و فروعات فقهى مربوط به آن را بيان مى‌كند. بحث ديگرى كه در اين كتاب مطرح شده است مربوط به پيوند عضو قطع شده پس از
قصاص است، كه نگارنده حكم فقهى پيوند عضو قطع شده و اين‌كه آيا شخص مجنى عليه حقى براى قصاص يا ديه و
ارش دارد يا نه را بررسى نموده است.
در آخرين مبحث از مباحث كتاب مؤلف به حكم فقهى بى‌حس كردن اعضا هنگام كيفرهاى جسمانى مانند قطع عضو اشاره كرده و استدلالى از آيات و روايات و استشهاداتى از قول فقهاء نسبت به بى‌حس كردن اعضاء هنگام اجراى حد يا
تعزیر و بى‌حس كردن محكوم هنگام اجراى قصاص ذكر كرده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
