باقی در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
باقی ، پاینده،
پایدار ، جاویدان، از اسما و صفات‌الهی است.
باقی از اسمای خداست و گرچه در
قرآن بدان تصریح نشده؛ ولی از آیاتی استفاده می‌شود؛ مانند:«واللّهُ خَیرٌ واَبقی»،
«و یَبقی وجهُ رَبِّکَ ذوالجَللِ والاِکرام»
و «کُلُّ‌شَیء هالِکٌ اِلاّ وجهَه».
البته در‌صورتی می‌توان
اسم باقی را از دو
آیه اخیر استفاده کرد که مقصود از «
وجه »
ذات پروردگار باشد.
در روایات به اسم باقی تصریح شده است.
باقی اسم فاعل از ریشه بقا و بقا در برابر فناست.
فنا یعنی زایل شدن و از بین رفتن و بقا به معنای
ثابت ماندن و دائم بودن است.
بنابراین، باقی در
لغت چیز یا کسی است که ثابت و دائم بوده، فناپذیر نباشد
و در
اصطلاح بر ذات پروردگاری که به رغم فنا و نابودی همه موجودات همچنان موجود است و به هیچ وجه فنا و
فساد بدان راه نمی‌یابد اطلاق می‌گردد،
ازاین‌رو باقی
مطلق ، حقیقی و بالذات خداست:
«کُلُّ مَن عَلَیها فَان و یَبقی وجهُ رَبِّکَ...».
و چنانچه برخی از موجودات مانند مجردات از بقا برخوردار باشند، به نحو
نسبی ، مجاز و بالغیر خواهد بود
و شاید وجه
اطلاق بقاء با صیغه افعل تفضیلی بر خداوند در همین نکته نهفته باشد.
در
دعای صباح نیز خداوند به کسی که در عزّ و بقا یگانه است و بندگان خویش را با
مرگ و فنا مقهور ساخته خوانده شده‌است.
شایان ذکر است که باقی بودن خداوند از آن‌روست که او
واجب‌الوجود بالذات است
و به هیچ وجه
انقضا و عدم بر او روا نیست.
اسم باقی با برخی از اسما مانند دائم،
وارث ،
ابدی
و
آخر پیوند دارد.
امیرمؤمنان ،
علی (علیه‌السلام) در ضمن بیانی می‌فرماید:«هوالأول و‌لم‌یزل والباقی بلا أجل».
برخی گفته‌اند: تفاوت باقی و ابدی آن است که باقی در برابر فانی است و بر خداوند از آن
جهت اطلاق می‌شود که پس از فنای همه موجودات، بقا دارد، بلکه هم‌اکنون همه فانی‌اند و او باقی است؛
ولی ابدی بودن
حق از آن جهت است که ذات متعالی او با قطع نظر از همه موجودات ابدی است.
گفته شده:موجود واجب الوجود بذاته نسبت به گذشته
قدیم و نسبت به
آینده باقی نامیده می‌شود.
گفتنی است افزون بر این‌که خداوند باقی است آن چیزی که نزد او یعنی از ناحیه اوست از قبیل انواع
جزا و ثواب و
قرب به او نیز می‌ماند:
«ما‌عِندَکُم یَنفَدُ وما عِندَ اللّهِ باق»،
از‌این رو آنچه نزد خداست برای اهل طاعت و
ایمان در
آخرت ، بهتر است از آنچه در
دنیا به آن‌ها عطا شده و باقی‌تر است:
«و ما‌عِندَ اللّهِ خَیرٌ واَبقی».
بر اساس آیات ۲۶
سوره الرحمن و ۹۶
سوره نحل عالم ماده در همه مراتب و طبقات و انواعش و آن‌چیزی که متعلق به عالم
ماده است همه آن‌ها فانی و در معرض
زوال است.
الالهیات علی هدی الکتاب و‌السنة و‌العقل؛ اسماء
الحسنی و سیر و سلوک الی الله؛ الاشتقاق؛ اصول الدین؛ بحارالانوار؛ پیام قرآن؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تفسیر روح البیان؛ التفسیر الکبیر؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ دقائق الاشارات؛ سنن ابن‌ماجه؛ شرح اسماء الله
الحسنی (لوامع البینات)؛ شرح
دعای صباح؛ علم الیقین فی اصول الدین؛ الکافی؛ کشف الاسرار و عدة الابرار؛ لسان العرب؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ مفردات الفاظ القرآن؛ المقام الاسنی فی تفسیر
الاسماء الحسنی؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ نهج البلاغه.
دائرة‌المعارف قرآن کریم، مقاله باقی.
