• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

باب دار بن عثمان

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



باب دار بن عثمان، از درهای پیشین ضلع شمالی مسجدالحرام می باشد.



باب دار شیبة بن عثمان از درهای قدیم مسجد بود که در زاویه شرقی دیوار شمالی مسجد قرار داشت.
[۲] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص۳۴.
این در به سبب روبه رو بودن با خانه شیبة بن عثمان عبدری (م. ۵۹ق.) صحابی رسول خدا و کلیددار کعبه، به این نام شهرت داشت.
[۳] اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۲، ص۳۷.
[۴] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص۳۴.
این خانه که در آن به مسجد باز می‌شد، در شمال مسجد و کنار دار الندوه قرار داشت.
[۶] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص۳۴.




این در با نام دریبه نیز شناخته می‌شد
[۷] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۵۱-۱۵۲.
؛ زیرا روبه روی کوچه‌ای باریک (درب)
[۸] التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، ج۴، ص۴۲۳.
که گویا همان زقاق الحذایین بود،
[۹] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۵۲.
قرار داشت. برخی از آن با نام باب بنی شیبه یاد کرده‌اند.
[۱۰] سفرنامه ناصر خسرو، ناصر خسرو، ص۱۲۹.
از این در با نام باب بنی شیبه صغیر نیز یاد شده است.
[۱۱] اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۲۰۱.
[۱۲] اخبار مکه، فاکهی، ج۶، ص۲۲۷.
ابن جبیر (م. ۶۱۴ق.) آن را دری کوچک و بدون نام می‌داند. وی به سخنی ضعیف اشاره می‌کند که نام در را باب الرباط یاد کرده است.ابن ضیاء (م. ۸۵۴ق.) به اشتباه نام این در را باب زیاده دارالندوه خوانده
[۱۴] تاریخ مکة المشرفه، محمد ابن الضیاء، ص۱۵۸.
؛ اما باب قطبی در همین ضلع مسجد، بدین نام شناخته می‌شد.
[۱۵] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۳۴.


باب دار شیبه در گسترش اول دوران مهدی عباسی (حک: ۱۵۸-۱۶۹ق.) به سال ۱۶۱ق. ساخته شد. در این گسترش، مسجدالحرام از سمت شرق توسعه یافت و این باب در بخش پایانی دیوار شمالی جای گرفت.
[۱۶] اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۶۷-۱۶۹.
[۱۷] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۵۱.




این در دارای یک ورودی به ارتفاع نه ذرع (حدود ۵/۴ متر) و عرض پنج ذرع (حدود ۵/۲ متر) بود.
[۱۸] اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۸۸.
[۱۹] الاعلاق النفیسه، ابن رسته، ص۵۳.

به سال ۸۱۷ق. در جریان درگیری که میان امیر محمل مصری با شماری از سربازانش روی داد، همه درهای مسجدالحرام، جز این در و باب‌های بنی شیبه و مجاهدیه، بسته شدند.
[۲۱] اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۳، ص۵۱۷.


به سال ۸۲۵ق. همگام با بازسازی‌ها و تعمیرات به فرمان برسبای مملوکی (حک: ۸۲۵-۸۴۱ق.) و به دست امیر زین الدین مقبل قدیدی، سقف باب دار شیبه نیز تعمیر شد.به سال ۹۱۶ق. کناره‌های در نیز ترمیم گشت.
[۲۳] بلوغ القری، عبدالعزیز بن فهد المکی، ج۳، ص۱۷۱۴.
[۲۴] التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، ج۲، ص۵۶۵.
این باب به سال ۹۷۵ق. به دست امیر قاسم بک، امیر جده، بازسازی شد.
[۲۵] الاعلام باعلام بیت الله الحرام، محمد بن احمد النهروالی، ص۳۵۵-۳۵۶.
[۲۶] تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسین عبدالله باسلامه، ص۱۳۳.
[۲۷] تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۵۲.


در گزارش‌های سده سوم ق. آمده که این باب با هشت پله به صحن مسجد راه داشت.
[۲۸] اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۸۸.
[۲۹] الاعلاق النفیسه، ابن رسته، ص۵۳.
در سده ۱۴ق. این در یک پله از صحن مسجد پایین تر بوده و دری چوبی بر آن استوار گشته و بر آن نقش و نگاری به چشم نمی‌خورده است.
[۳۰] تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسین عبدالله باسلامه، ص۱۳۳.


در فاصله میان این در و باب زیاده دارالندوه، چندین بنا وجود داشت؛ همچون: بیمارستان مستنصری ساخته شده به دست یکی از بردگان مستنصر عباسی به سال ۶۴۱ق.
[۳۱] اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۴، ص۴۶.
[۳۲] تاریخ مکه، سباعی، ص۲۹۴.
؛ مدارس چهارگانه سلیمانیه ساخته شده به فرمان سلطان سلیمان قانونی (حک: ۹۲۶-۹۷۴ق.)
[۳۳] الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص۳۵۵.
[۳۴] تاریخ مکه، سباعی، ص۴۷۶.
؛ دکه ابوبکر یمنی (م. ۹۰۵ق.) برای تعلیم کودکان؛ و کاروانسرای سلیمانیه.
[۳۵] التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، ج۱، ص۱۷۵.

این باب در گسترش اول دوره سعودی به سال ۱۳۸۰ق. برداشته شد.
[۳۶] التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، ج۱، ص۱۷۵.



(۱) اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد (م. ۸۸۵ق.)، به کوشش عبدالکریم، مکه، جامعة‌ام القری، ۱۴۰۸ق.
(۲) اثارة الترغیب، محمد الخوارزمی (م. ۸۲۷ق.)، مکه، مکتبة نزار المصطفی البازی، ۱۴۱۸ق.
(۳) اخبار مکه، الازرقی (م. ۲۴۸ق.) ، به کوشش رشدی الصالح، مکه، مکتبة الثقافه، ۱۴۱۵ق.
(۴) اخبار مکه، الفاکهی (م. ۲۷۹ق.)، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۱۴ق.
(۵) الاعلاق النفیسه، ابن رسته (م. قرن۳ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۸۹۲م.
(۶) الاعلام باعلام بیت الله الحرام، محمد بن احمد النهروالی (م. ۹۹۰ق.) ، به کوشش علی محمد، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیه، ۱۴۲۵ق.
(۷) بلوغ القری فی ذیل اتحاف الوری، عبدالعزیز بن فهد المکی (م. ۹۲۰ق.) ، به کوشش صلاح الدین و دیگران، دار القاهره.
(۸) تاریخ عمارة المسجدالحرام، حسین عبدالله باسلامه، جده، تهامه، ۱۴۰۰ق.
(۹) تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجدالحرام، طه عبدالقادر، مکه، جامعة‌ام القری.
(۱۰) التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، به کوشش ابن دهیش، بیروت، دار خضر، ۱۴۲۰ق.
(۱۱) تاریخ مکه، احمد السباعی (م. ۱۴۰۴ق.) ، نادی مکة الثقافی، ۱۴۰۴ق.
(۱۲) تاریخ مکة المشرفه، محمد ابن الضیاء (م. ۸۵۴ق.) ، به کوشش علاء و ایمن، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۴ق.
(۱۳) رحلة ابن جبیر، محمد بن احمد (م. ۶۱۴ق.) ، بیروت، دار مکتبة الهلال، ۱۹۸۶م.
(۱۴) سفرنامه ناصر خسرو، ناصر خسرو (م. ۴۸۱ق.) ، تهران، زوار، ۱۳۸۱ش.
(۱۵) شفاء الغرام، محمد الفاسی (م. ۸۳۲ق.) ، به کوشش گروهی از علما، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۲۱ق.


۱. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۹۴.    
۲. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص۳۴.
۳. اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۲، ص۳۷.
۴. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص۳۴.
۵. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۷۰.    
۶. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، ص۳۴.
۷. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۵۱-۱۵۲.
۸. التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، ج۴، ص۴۲۳.
۹. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۵۲.
۱۰. سفرنامه ناصر خسرو، ناصر خسرو، ص۱۲۹.
۱۱. اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۲۰۱.
۱۲. اخبار مکه، فاکهی، ج۶، ص۲۲۷.
۱۳. رحلة ابن جبیر، ابن جبیر، ص۷۴.    
۱۴. تاریخ مکة المشرفه، محمد ابن الضیاء، ص۱۵۸.
۱۵. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۳۴.
۱۶. اخبار مکه، فاکهی، ج۲، ص۱۶۷-۱۶۹.
۱۷. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۵۱.
۱۸. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۸۸.
۱۹. الاعلاق النفیسه، ابن رسته، ص۵۳.
۲۰. شفاء الغرام، محمد الفاسی، ج۲، ص۳۰۹     .
۲۱. اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۳، ص۵۱۷.
۲۲. شفاء الغرام، محمد الفاسی، ج۱، ص۳۰۲-۳۰۳.    
۲۳. بلوغ القری، عبدالعزیز بن فهد المکی، ج۳، ص۱۷۱۴.
۲۴. التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، ج۲، ص۵۶۵.
۲۵. الاعلام باعلام بیت الله الحرام، محمد بن احمد النهروالی، ص۳۵۵-۳۵۶.
۲۶. تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسین عبدالله باسلامه، ص۱۳۳.
۲۷. تاریخ عمارة و اسماء ابواب المسجد الحرام، طه عبدالقادر، ص۱۵۲.
۲۸. اخبار مکه، ازرقی، ج۲، ص۸۸.
۲۹. الاعلاق النفیسه، ابن رسته، ص۵۳.
۳۰. تاریخ عمارة المسجد الحرام، حسین عبدالله باسلامه، ص۱۳۳.
۳۱. اتحاف الوری، عمر بن محمد بن فهد، ج۴، ص۴۶.
۳۲. تاریخ مکه، سباعی، ص۲۹۴.
۳۳. الاعلام باعلام بیت الله الحرام، ص۳۵۵.
۳۴. تاریخ مکه، سباعی، ص۴۷۶.
۳۵. التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، ج۱، ص۱۷۵.
۳۶. التاریخ القویم، محمد طاهر الکردی، ج۱، ص۱۷۵.



حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله«باب دار بن عثمان».    



جعبه ابزار