بأس (مفردات‌نهج‌البلاغه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بَأْس و
بَأْساء (به فتح باء و سکون همزه) یکی از مفردات
نهج البلاغه، به معنای
سختی،
عذاب،
جنگ،
خوف و ترس و ناپسند می‌باشند که
حضرت علی (علیه‌السلام) در خصوص
شجاعت رسول خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم) و توصیه‌ای نسبت به
فرماندار مکّه از این واژه استفاده نموده است.
بَأْس و
بَأْساء به معنای سختی، ناپسند، عذاب، جنگ، خوف و... می‌باشد؛ ولی معنی اصلی آن همان سختی و ناپسند است. باساء نیز چنانکه گفته شد،
مفرد و به معنی سختی آمده است. لذا
قاموس آن‌را «
داهیه» به معنای (واقعه هولناک) آورده است؛
که البته شاید شدّت در آن، منظور باشد. در
تفسیر بیضاوی از
ازهری نقل شده: باساء سختی‌های خارج از
بدن است. مانند: گرفتاری در مال و بلاها، چنانکه «
ضراء» در سختی‌های بدن می‌باشد.
این دو واژه که معنای واحدی دارند، کاربردهای متفاوتی دارند که در بیان امام (علیه‌السلام) نیز بکار رفته است:
آن حضرت (علیه‌السلام) در شجاعت رسول خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم) فرموده است: «کنّا اذا احمّر الباس اتقّینا برسول اللّه صلی اللّه علیه و آله و سلّم فلم یکن احد منّا اقرب الی العدوّ منه؛
چون جنگ شدّت می‌یافت به رسول خدا (صلی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم) پناه می‌بردیم هیچ کس مثل او به
دشمن نزدیک‌تر نبود.» در اینجا «باس» به معنی جنگ آمده است. این عبارت در
نامه نهم نیز دیده می‌شود؛ لذا در
خطبه قاصعه فرموده: «و انّ عندکم الامثال من باس اللّه و قوارعه.»
که مراد از آن عذاب است.
امام (صلوات‌الله‌علیه) در توصیه‌ای به
قثم بن عباس فرماندار مکّه می‌نویسد: «و لا تکن عند النعماء بطرا و لا عند الباساء فشلا؛
به وقت نعمت
متکبر و به وقت سختی سست مباش.»
قرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «بأس و بأساء»، ص۱۰۸-۱۰۷.
