ایمن بن خریم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَیْمَن‌ِ بْن‌ِ خُرَیم بن فاتِک
اسدی (د ۸۶ق/۷۰۵م)،
شاعر عصر
اموی می‌باشد.
پدرش از جنگجویان
بدر و راویان
حدیث بود.
ایمن در
شام زاده شد و گویند به روز
فتح مکه (۸ق) جوانی نورس بود.
وی به سبب
زهد، پارسایی و وقار اجتماعی و مَنشی معتدل و خردمندانه از احترام همگان و خاصه
معاویه برخوردار بوده است؛ از این رو می‌توانسته با
شجاعت تمام در اشعارش به دادن
پند و اندرز حتی عتاب و اعتراض بپردازد. مثلاً وقتی که
ضحاک یکی از فرماندهان معاویه در سرزمین جزیره از
اَشتر شکست خورد، وی قطعه‌ای ملامت‌آمیز و پرخاشگرانه خطاب به معاویه سرود.
در شکستی دیگر که به سپاه معاویه افتاد، باز به همین گونه
شعر سرود.
اما شگفت آنکه او، به رغم وابستگی به معاویه، چون ماجرای گزینش حَکَم بالا گرفت، قطعه‌ای سرود که مخاطب آن در واقع
امیرالمؤمنین
علی (علیه‌السلام) بود و در آن قطعه مصرانه می‌خواست نه
ابوموسی، که
ابن عباس را به
حکمیت برگزیند، چندان‌که گویی، به قول
ابن مزاحم، مایل بود که در این کار، عراقیان موفق شوند.
در هر حال، به گفته
نصر بن مزاحم وی ترجیح می‌داده از کشمکش‌های سیاسی به دور باشد.
پس از مرگ معاویه تا
خلافت مروان بن حکم (۶۰ -۶۴ق) خبری از
ایمن در دست نیست. چون مروان (حک ۶۴ - ۶۵ق) از
ایمن خواست که به همراه
ضحاک بن قیس در
جنگ بر ضد
عبدالله بن زبیر شرکت کند، وی به شیوه معهود خود، سر باز زد و در نتیجه خشم مروان را نسبت به خود برانگیخت.
از ارتباط وی با دربار
عبدالملک جز یکی دو
روایت در دست نیست. به گفته
بلاذری وی مدتی در خدمت
یحیی بن حکم والی عبدالملک بر
مدینه به سر برده است،
همچنین مدتی نیز نزد
عبدالعزیز بن مروان (حک ۶۵ - ۸۵ق)،
حاکم مصر، به سر برد و او را
مدح گفت، اما به سبب کدورتی که پیش آمد، از او برید و به برادرش
بشر بن مروان در
عراق پیوست.
از این دوره به بعد از زندگی وی اطلاعی در دست نیست.
مجموعه اشعاری که از او به جای مانده، ۱۴۶
بیت است که در منابع پراکنده‌اند.
(۱) ابن اثیر، علی، اسدالغابة، قاهره، ۱۲۸۶ق.
(۲) ابن حبان، محمد، الثقات، حیدر آباد دکن، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.
(۳) ابن عبدالبر، یوسف، الاستیعاب، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۰ق/۱۹۶۰م.
(۴) ابن عبدربه، احمد، العقد الفرید، به کوشش احمد امین و دیگران، بیروت، ۱۴۰۲ق.
(۵) ابن عساکر، علی، التاریخ الکبیر، به کوشش عبدالقادر بدران، دمشق، ۱۳۳۱ق.
(۶) ابن قتیبه، عبدالله، الشعر و الشعراء، لیدن، ۱۹۰۲م.
(۷) ابن قتیبه، عیون الاخبار، بیروت، ۱۳۴۳ق/۱۹۲۵م.
(۸) ابن قتیبه، المعارف، به کوشش ثروت عکاشه، قاهره، ۱۹۶۰م.
(۹) ابن قدامة مقدسی، عبدالله، التبیین فی انساب القریشین، به کوشش محمد نایف، بیروت، ۱۴۰۸ق/۱۹۸۸م.
(۱۰) ابوالفرج اصفهانی، الاغانی، به کوشش احمد شنقیطی، قاهره، ۱۳۲۳ق.
(۱۱) بلاذری، احمد، انساب الاشراف، به کوشش عبدالعزیز دوری، بیروت، ۱۳۹۸ق/۱۹۷۸م.
(۱۲) ثقفی، ابراهیم، الغارات، به کوشش عبدالزهرا حسینی، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
(۱۳) جاحظ، عمرو، البرصان و العرجان، به کوشش محمد مرسی خولی، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
(۱۴) سیوطی، حسن المحاضرة، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
(۱۵) نصر
بن مزاحم، وقعة صفین، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، ۱۳۷۲ق؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ایمن بن خریم»، ج۱۰، ص۴۲۱۶.
